فلمستید، جان (۱۶۴۶ـ۱۷۱۹)

فِلَمْسْتید، جان (۱۶۴۶ـ۱۷۱۹)(Flamsteed, John)

جان فِلَمْسْتید John Flamsteed
زادروز	1646م
درگذشت	1719م
ملیت	انگلیسی
شغل و تخصص اصلی	اخترشناس
آثار	تاریخ کیهانی بریتانیا (3 جلد)
گروه مقاله	اخترشناسی
جوایز و افتخارات	تعیین عرض جغرافیایی گرینویچ، تمایل دایره‌البروج و موقعیت دو نقطۀ اعتدال

اخترشناس انگلیسی. رصدهای منظم موقعیت ستاره‌ها، ماه، و سیّاره‌ها را در رصدخانه‌ای صورت می‌داد که خود در ۱۶۷۶ در گرینویچ لندن تأسیس کرده بود. نتایج رصدهایش در تاریخ کیهانی بریتانیا (۱۷۲۵) منتشر شد. در مقام نخستین اخترشناس سلطنتی انگلستان، عرض جغرافیایی گرینویچ، تمایل دایره‌البروج، و موقعیت دو نقطۀ اعتدال را تعیین کرد. روش رصد بُعدِ مطلق (مُختصۀ مکانی جسم آسمانی) را به‌دست آورد و در آن، همۀ خطاهای اختلاف‌منظر، شکست نور، و عرض جغرافیایی را برطرف کرد. با به‌دست‌آوردن مواضع ۴۰ ستارۀ مرجع، موقعیت ۳هزار ستارۀ دیگر را در فهرست‌نامۀ خود حساب کرد. فلمستید در دنبی، نزدیک داربی، زاده شد و در کیمبریج تحصیل کرد. مطالعات اخترشناختی خود را با رصدِ گرفت خورشیدی ۱۶۶۲ در منزل آغاز کرد. در ۱۶۷۲، اختلاف‌منظر خورشیدی را با رصد مریخ معیّن کرد. به‌سرعت شهرت اخترشناسی ورزیده را به‌دست آورد و در ۱۶۷۵، اخترشناس چارلز دوم شد. وقتی‌که چارلز دوم مطلع شد تعیین طول جغرافیایی در دریا با رصد موقعیت ماه امکان‌پذیر است، از مشاوران خود گزارش‌های کاملی خواست. جونس مور (۱۶۱۷ـ۱۶۷۹)، سر مسّاح توپخانه، از بین این مشاوران با فلمستید به مشورت پرداخت. وقتی‌که فلمستید خاطرنشان کرد که نه حرکت ماه و نه مواضع ستاره‌ها برای این‌منظور به‌قدر کافی شناخته شده نیست، چارلز او را با این فرمان منصوب کرد: «رصدکنندۀ نجومی ما خود را بی‌درنگ با بیشترین دقت و جدیّت وقف تصحیح جدول‌های حرکت افلاک و یافتن موقعیت ستاره‌های ثابت به‌منظور پیداکردن طول جغرافیایی مطلوب مکان‌ها، به‌منظور تکمیل فن دریانوردی می‌کند». در ۱۰ اوت ۱۶۷۵، فلمستید سنگ بنای رصدخانه‌ای را گذاشت که کریستوفر رِن آن را طراحی کرده بود. این بنا، که «فلمستید هاوس» نامیده شد، در ژوئیۀ ۱۶۷۶ کامل شد، و اکنون بخشی از «موزۀ ملی دریایی» است و از آن نگهداری می‌شود. از ابتدا، به‌سبب کمبود بودجه دچار مشکل بود و چیزی بابت تهیۀ وسایل یا بهره‌گیری از همکاری متخصصان دریافت نکرده بود. به‌منظور تأمین این هزینه‌ها، برای تدریس ریاضیات و اخترشناسی شاگرد گرفت و درنتیجه، با دارایی شخصی به رصدهای اخترشناختی خود ادامه داد. این امر به بروز مشکلاتی با انجمن سلطنتی، و به‌خصوص با سِر آیزاک نیوتون انجامید که موجب دلسردی فلمستید در سال‌های بعد شد. به محاسبه‌های قمری او برای آزمودن نظریه‌های نیوتون و ادموند هالی نیاز مبرم بود، اما فلمستید از ارائۀ آن‌ها خودداری، و در ۱۷۰۴ با آن دو قطع ‌رابطه کرد. برخی از دستاوردهای او عبارت‌اند از تهیۀ فهرست‌نامه‌ای گسترده‌تر و دقیق‌تر دربارۀ ستارگان، رصد منظم خورشید، ماه، و سیّاره‌ها با دید بازنگری نظریه‌های حرکت ظاهری آن‌ها، و تدوین جدول‌هایی برای محاسبۀ دقیق مواضع این اجسام. او روش‌های نوینی برای اخترشناسی علمی ابداع کرد که از بسیاری از آن روش‌ها اکنون نیز استفاده می‌شود. رصدهای او به‌لحاظ دقتِ بسیار فراتر از رصدهای معاصرانش بود و درواقع، قدیمی‌ترین رصدهایی بودند که می‌شد پدیدۀ ابیراهی را به‌وضوح از آن‌ها استنتاج کرد. تحقیقات او را دستیاران شخصی‌اش، کراست‌ویت و شارپ، کامل کردند. ۳ جلد تاریخ کیهانی بریتانیا، دربرگیرندۀ اسناد همۀ رصدهای اخترشناختی اوست، و در فهرست‌نامۀ بریتانیا نیز به حدود ۳هزار ستاره پرداخت. اطلس کیهانی (۱۷۲۹) اثری است که با مشارکت او تهیه شد.

 

---