فلیکس گاتاری
| فلیکس گاتاری Pierre-Félix Guattari | |
|---|---|
| زادروز |
پاریس ۳۰ آوریل ۱۹۳۰م |
| درگذشت | پاریس ۲۹ اوت ۱۹۹۲م |
| ملیت | فرانسوی |
| تحصیلات و محل تحصیل | روانکاوی |
| شغل و تخصص اصلی | روان‌شناس |
| شغل و تخصص های دیگر | فیلسوف |
| آثار | فضاهای جدید آزادی، خطوط جدید اتحاد (فلیکس گاتاری و آنتونی نگری)؛ فلسفه چیست؟ (ژیل دلوز و فلیکس گاتاری)؛ کافکا: به سوی ادبیات اقلیت (ژیل دلوز و فلیکس گاتاری)؛ ضد اودیپ: جلد اول از سرمایه‌داری و اسکیزوفرنی (ژیل دلوز و فلیکس گاتاری)؛هزار فلات: جلد دوم از کاپیتالیسم و اسکیزوفرنی (ژیل دلوز و فلیکس گاتاری) |
| گروه مقاله | فلسفه، منطق و کلام |
فلیکس گاتاری (پاریس ۳۰ آوریل ۱۹۳۰- همانجا ۲۹ اوت ۱۹۹۲م)
(نام کامل: پی‌یر فلیکس گاتاری؛ به انگلیسی: Pierre-Félix Guattari) روان‌شناس و فیلسوف فرانسوی. گاتاری به عنوان یکی از زبده‌ترین شاگردان ژاک لاکان عمدتا به خاطر پژوهش‌ها و تالیفات مشترکش با ژیل دلوز (از سال 1968 تا زمان مرگش) شناخته شده است. با این حال وی به عنوان یک متفکر و فعال سیاسی- اجتماعی چپگرا در حوزه‌هایی چون زبان‌شناسی، قوم‌شناسی، علوم اجتماعی و معماری هم فعالیت و پژوهش کرده است. وی نهایتا بر اثر سکته‌ی قلبی درگذشت.
در اوایل دهه‌ی 1950 تحت نظر ژاک لاکان آموزش دید و تا زمان مرگش در درمانگاه روانپزشکی لا برد[۱] مشغول به کار بود. این درمانگاه زیر نظر ژان آوری[۲] از دیگر شاگردان ژاک لاکان فعالیت می‌کرد. لابورد به منزله‌ی یکی از بزرگ‌ترین مراکز روان‌درمانی زمان خود، محلی برای تبادل نظر پژوهشگران حوزه‌های مختلفی چون فلسفه، روان‌شناسی، قوم‌شناسی، علوم اجتماعی و … بود. با فعالیت در همین مرکز بود که با بحث و نظر در مبانی تئوری‌های پیشین و نقد آنها وی نیز از الگوهای روانکاوی فرویدی فاصله گرفت و با نظرگاه‌های نویی به مسائل فلسفی، سیاسی، قوم‌نگاری، زبان‌شناسی، معماری و... پرداخت. این نوگرایی بعدتر با شروع همکاری گاتاری با ژیل دلوز به نتایج خیره‌کننده‌ای انجامید. تاثیری که این دو متفکر برجسته بر روی هم گذاشتند با انتشار کاپیتالیسم و اسکیزوفرنی: ضد اُدیپوس (۱۹۷۲) به صورت روشنی قابل مشاهده است. این کتاب نشانه‌ی گسست کامل هردو با اندیشه‌های سنتی بود. در این اثر آنها پدیده‌ها را همچون ماشین‌هایی می‌نگرند که کارشان میل‌ورزی است. به عقیده‌ی آنها گرچه فروید نیروی میل را کشف کرد، اما مجددا با قراردادنش در چارچوب عقده‌ی اُدیپ و ترجمه‌ی آن به زبان خانواده و مهار و سازگار کردن آن با شرایط اجتماعی، به کمک تکنیک‌های روانکاوی آن را سرکوب کرد. در حالی که به نظر این دو میل، نیروی ابداع و آفریدن تفاوت و درنوردیدن هنجارها است. شخصیتی که به بهترین نحو بیانگر نیروی ناآرام میل و امیال سرکوب‌نشده و رمز‌گذاری‌نشده‌ی انسان است و باید مورد تحلیل قرار گیرد شیزوفرن است. شخصیتی که در آن وحدت و کنترل‌پذیری خود درهم شکسته شده است و امیال بی‌لگام برای بروزشان با موانع روبه‌رو نیستند. تحلیل ماشین‌های میل‌ورز، که ماشین‌های واقعی دانسته می‌شوند، به دلوز و گاتاری اجازه می‌دهد جریان‌های پول در سرمایه‌داری پیشرفته را به جریان‌های میل در اسکیزوفرنی ربط دهند. این هر دو جریانِ مرکز‌گریز، فعالیتشان را قلمروزدایی می‌کنند: سرمایه پروای نهادهای اجتماعی را ندارد و شیزوفرن هذیان و دیوانگی را نه تحریف واقعیت بلکه واقعیت تشدیدشده می‌داند.
گاتاری بین سال‌های ۱۹۵۵ تا ۱۹۶۵ در فعالیت‌های سیاسی درگیر و در این دوره ویراستار و همکار نشریه‌ی تروتسکیستی «راه کمونیست»[۳] بود. او از مبارزات ضد استعماری و همچنین اتونومیست[۴]های ایتالیایی حمایت می‌کرد. همچنین وی یکی از اعضای گروه موسوم به G.T.P.S.I بود که در اوایل دهه ۱۹۶۰ از گروهی از روانکاوان تشکیل شده بود. این گروه در نوامبر ۱۹۶۵ انجمن روانکاوی نهادی را تشکیل دادند. گاتاری پس از سال‌ها فعالیت ضدجنگ در گروه‌های مختلف، تأسیس گروه دوستی فرانسه و چین، همکاری در تاسیس سازمان همبستگی و کمک به انقلاب آمریکای لاتین[۵] و شرکت در اعتراضات ۱۹68 فرانسه، نهایتا پس از ملاقات ژیل دلوز در دانشگاه وینسن[۶] پاریس در همان سال با او گروهی دونفره را تشکیل دادند که حاصلش تالیف چند کتاب بسیار ممتاز بود.
از میان آثار گاتاری تاکنون تعدادی از مهم‌ترین آنها به فارسی برگردانده شده است.
گزیده‌ی کتاب‌شناسی
- فضاهای جدید آزادی، خطوط جدید اتحاد (فلیکس گاتاری و آنتونی نگری- ترجمه ایمان گنجی و کیوان مهتدی؛ انتشارات روزبهان، ۱۳۹۱)
- فلسفه چیست؟ (ژیل دلوز و فلیکس گاتاری- ترجمه زهره اکسیری و پیمان غلامی؛ انتشارات رخداد نو، ۱۳۹۱)
- کافکا: به سوی ادبیات اقلیت (ژیل دلوز و فلیکس گاتاری- ترجمه شاپور بهیان؛ انتشارات ماهی، ۱۳۹۲)
- کافکا به سوی یک ادبیات خُرد (ژیل دلوز و فلیکس گاتاری؛ ترجمه دوباره اثر پیشین توسط رضا سیروان و نسترن گوران؛ رخداد نو، ۱۳۹۲)
- ضد اودیپ: جلد اول از سرمایه‌داری و اسکیزوفرنی (ژیل دلوز و فلیکس گاتاری- ترجمه نشده است.)
- هزار فلات: جلد دوم از کاپیتالیسم و اسکیزوفرنی (ژیل دلوز و فلیکس گاتاری- ترجمه زهره اکسیری و دیگران؛ رخداد نو، ۱۳۹۱)
- اکوسوفیا (ترجمه مهدی رفیع و حامد فولادوند؛ تهران، 1399)