فیل
فیل (elephant)
پستاندار بزرگ چرنده‌ای با پوست ضخیم، چروکیده و خاکستری، گوش‌هایی بزرگ، خرطومی بزرگ و قابل انعطاف، و عاج‌های بزرگ و منحنی‌شکل. این جانور در انتهای خرطوم خود زواید انگشت‌مانندی دارد که از آن‌ها برای گرفتن و بردن غذا به‌سمت دهان استفاده می‌کند. از خرطوم برای بردن آب به دهان نیز استفاده می‌شود. فیل‌ها علفخوارند و چون بدنی بسیار بزرگ دارند بیشتر وقت آن‌ها صرف تغذیه از برگ‌ها، جوانه‌ها، بامبو، نی، علف، میوه‌ها، و در صورت امکان محصولات زراعی، ازجمله ذرت و موز می‌شود. فیل‌ها بزرگ‌ترین جانور خشکی‌زی زنده‌اند. معمولاً به‌صورت گله‌ای زندگی می‌کنند. هر گله بیست تا ۴۰ ماده دارد و یک مادۀ بالغ و باتجربه رهبری گله را عهده دارد. فیل‌های نر اغلب تنها، یا در دسته‌های کوچک زندگی می‌کنند. فیل‌های نر جوان تا زمانی که به بلوغ جنسی برسند با گلۀ ماده‌ها می‌مانند. فیل‌ها طولانی‌ترین دورۀ بارداری را در میان تمام جانوران دارند. این دوره هجده تا ۲۳ ماه بین لقاح و تولد، طول می‌کشد. فیل‌ها معمولاً یک بچه به‌دنیا می‌آورند، که بعد از دَه تا پانزده سال بالغ می‌شود. دندان‌های عاج آن‌ها، که در ابتدا با لایۀ نازکی از مینا پوشیده شده است، بعداً به‌کل به عاج تبدیل می‌شود و در تمام طول زندگی به رشد ادامه می‌دهد. فیل‌ها در ابتدا دندان عاج شیری دارند که در سال‌های اول زندگی می‌افتد. در طبیعت، فیل‌ها حدود ۶۰ سال عمر می‌کنند، اما در اسارت مواردی مشاهده شده است که بیش از ۶۵ سال هم زنده مانده‌اند. فیل‌ها در شاخۀ طناب‌داران[۱]، ردۀ پستانداران[۲]، راستۀ خرطوم‌داران یا شنگ‌داران[۳]، خانوادۀ فیل‌ها[۴] قرار دارند. در حال حاضر دو گونه فیل یافت می‌شود: فیل افریقایی (Loxodonta africana)، و فیل آسیایی یا فیل هندی Elephas maximus). فیل افریقایی بسیار بزرگ‌تر است، قدش به چهار متر و وزنش به هشت تن می‌رسد. قد فیل هندی۲.۷ متر و وزنش چهار تن است.
گونه‌های در معرض خطر. فیل‌ها را به‌سبب عاجشان به‌‌قتل می‌رسانند. همچنین، تولیدمثل در آن‌ها بسیار آهسته است و در اسارت به‌آسانی تولید مثل نمی‌کنند. مجموعۀ این عوامل باعث شده است این جانوران در معرض انقراض قرار گیرند. در افریقا، شکار بی‌رویه باعث کاهش سریع تعداد فیل‌ها در دهۀ ۱۹۸۰ شد و جمعیت فیل‌های افریقای شرقی در معرض انقراض قرار گرفت. فیل‌ها، از ۱۹۸۹ تا ۱۹۹۷، در فهرست جانوران در معرض بیشترین خطر در «معاهدۀ بین‌المللی تجارت گونه‌های در معرض خطر[۵]» (CITES) قرار گرفتند، این امر و معاهدۀ ممنوعیت جهانی تجارت عاج در ۱۹۹۰، منجر‌به کاهش آشکار شکار قاچاق فیل‌ها شد. در ۱۹۹۷، در دهمین گردهمایی CITES، فیل‌ها در پیوست شمارۀ دو CITES، در فهرست گونه‌های در معرض آسیب جای گرفتند و ممنوعیت تجارت عاج از‌بین رفت. فیل آسیایی نیز در فهرست جانوران در معرض خطر CITES قرار داشت. فیل افریقایی، به نسبت خویشاوند آسیایی خود، گوش‌هایی بزرگ‌تر و خرطومی بلندتر دارد. بسیاری از فیل‌های آسیایی، خصوصاً ماده‌ها فاقد خرطوم‌اند. فیل افریقایی پیشانی شیب‌دار و پشت گودافتاده‌ای دارد، در حالی‌که فیل آسیایی دو برجستگی روی پیشانی، دقیقاً بالای گوش‌هایش دارد و پشتش منحنی است. در فیل افریقایی خرطوم سفت و محکم و دارای دو زائده انگشت‌مانند در انتهاست؛ فیل آسیایی دارای خرطوم نرمی با یک زائدۀ انگشت‌مانند در انتهاست. فیل افریقایی دارای چهار ناخن در پای جلویی و سه ناخن در پای عقبی است، در صورتی که فیل آسیایی پنج ناخن در پای جلو و چهار ناخن در پای عقبی خود دارد. فیل‌های افریقایی فقط در افریقا، در جنوب صحرای افریقا[۶]، زندگی می‌کنند. فیل آسیایی یا هندی در بخش‌هایی از هند و جنوب شرقی آسیا یافت می‌شود. فیل‌های آسیایی جوان مو دارند و از این جهت شبیه جنس منقرض‌شده ماموت‌اند، بالغان پوستی نرم و تقریباً برهنه دارند. گونۀ افریقایی دارای طبیعتی تندخوتر است و قادر است به‌سرعت روی زمین‌های ناهموار حرکت کند. تعداد فیل‌های افریقایی در ۱۹۸۱، ۱,۳۰۰,۰۰۰؛ در ۱۹۸۸، کمتر از ۷۰۰هزار، در ۱۹۹۰، ۶۰۰هزار؛ و در ۱۹۹۷، کمتر از ۵۸۰هزار بود. بنا به تخمینی در ۱۹۹۷، فیل‌ها ممکن است طی دَه سال آینده در سری‌لانکا منقرض شوند. دولت سری‌لانکا مدعی بود که ۴هزار رأس از این جانور باقی مانده است، در حالی‌که «انجمن حفاظت از طبیعت و حیات وحش سری‌لانکا» ادعا می‌کرد که فقط ۲,۵۰۰ رأس فیل افریقایی در سری‌لانکا یافت می‌شود. در پایان سال ۲۰۰۰ تخمین زدند که کمتر از ۵۰هزار رأس فیل آسیایی در طبیعت وجود دارد. در آسیا حدود ۱۰هزار فیل کارگر زیست می‌کند. بیشتر این فیل‌ها از طبیعت به اسارت گرفته شده‌اند و با بی‌رحمی، و گرسنگی‌دادن «اهلی» شده‌اند. در مارس ۲۰۰۰، شکار قاچاق فیل‌ها در یازده کشور افریقایی افزایش یافت و «بنیاد بورن فری[۷]»، تخمین زد که سالانه ۹هزار فیل در افریقا کشته می‌شود.