قاسملو، عبدالرحمن (ارومیه ۱۳۰۹ـ ۱۳۶۸ش)
قاسملو، عبدالرّحمن (ارومیه ۱۳۰۹ـ ۱۳۶۸ش)
| عبدالرّحمن قاسملو | |
|---|---|
| زادروز |
ارومیه 1309ش |
| درگذشت | 1368ش |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | لیسانس علوم اجتماعی از دانشگاه پراگ، دکتری رشتۀ اقتصاد |
| شغل و تخصص اصلی | مبارز سیاسی |
| گروه مقاله | تاریخ ایران |
رهبر حزب دموکرات کردستان ایران. در خانواده‌ای زمین‌دار و ثروتمند متولد شد و تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در ارومیه و تهران به‌پایان رساند. در ۱۳۲۴، فعالیت سیاسی خود را با تشکیل اتحادیۀ جوانان دموکرات کردستان در زادگاهش آغاز کرد. یک سال بعد، جمهوری مهاباد سقوط کرد و او برای ادامه تحصیل عازم تهران شد و دو سال بعد به پاریس رفت. سپس در مقام اولین بورسیۀ ایرانی اتحادیۀ بین‌المللی دانشجویان به پراگ، پایتخت چکسلوواکی، رفت. در ۱۳۳۱ از دانشگاه پراگ لیسانس علوم اجتماعی گرفت و به ایران بازگشت تا به تشکیلات حزب دموکرات کردستان بپیوندد که متحد حزب تودۀ ایران بود، امّا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ وی را به فعالیت مخفیانه واداشت. مدتی سرپرستی روزنامۀ کردستان و ارگان مرکزی حزب را برعهده داشت. در زمان همکاری و توافق وی با حزب بعث عراق، مرکز حزب دموکرات کردستان به عراق منتقل شد. قاسملو پس از پنج سال فعالیت در ایران و عراق، در ۱۳۳۶ بار دیگر به چکسلوواکی رفت، ولی یک سال بعد، هم‌زمان با بحران‌های عراق بدان کشور بازگشت تا کارهای حزبی را دنبال کند. در ۱۳۳۹ دولت عراق اخراجش کرد و به ناچار دوباره به چکسلوواکی رفت و در ۱۳۴۱ در رشتۀ اقتصاد دکتری گرفت. در ۱۳۴۹، بعد از صدور بیانیۀ ۱۱ مارس و توافق میان رهبری جنبش کردستان عراق با دولت آن کشور، قاسملو مجدداً تحت زعامت دولت عراق در آن‌جا مستقر شد تا مسئولیت احیای سازما‌ن‌های حزب دموکرات کردستان را برعهده گیرد. رقیب وی در آن زمان غنی بلوریان بود، اما در کنفرانس سوّم حزب، که در خرداد ۱۳۵۰ برگزار شد، قاسملو به عضویت کمیتۀ مرکزی و سپس به دبیرکلی انتخاب شد. با وقوع انقلاب اسلامی در ایران و تشکیل دولت جدید، حزب دموکرات کردستان به رهبری قاسملو، در کردستان ایران به تجدید سازمان دست زد. این حزب از ابتدا مشی تندروانه و خودمختاری‌طلبانه‌ای در پیش گرفت و در اسفند ۱۳۵۷، در حالی‌که چند روز از پیروزی انقلاب گذشته بود، با پاسداران و نیروهای دولت جدید درگیر شد. مجموعۀ این درگیری‌ها در فاصلۀ ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۰ سبب شد تا قاسملو دوباره راهی عراق و سپس اروپا شود. او که می‌کوشید حزب دموکرات را از خط مشی رادیکالیستی مسلحانه به اپوزیسیونی سیاسی بازگرداند، به‌سبب شرایط جنگی در زمان جنگ عراق علیه ایران رو در روی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفت. قاسملو در ۲۲ تیر ۱۳۶۸، در حالی‌که قصد مذاکره برای بازگشت به فضای سیاسی کشور را داشت، در رستوران میکونوس در آلمان ترور شد و به‌قتل رسید.