قاسم انوار، علی (سراب ۷۵۷ـ خرگرد ۸۳۷ق)

قاسم اَنوار، علی (سراب ۷۵۷ـ خرگرد ۸۳۷ق)
(یا: شاه قاسم انوار) شاعر و عارف ایرانی. به شیخ صدرالدین صفوی ارادت می‌ورزید. پس از وی، هم‌صحبت شیخ صدرالدین یمنی شد و از او لقب قاسم انوار گرفت. در جوانی، با شاه نعمت‌الله ولی نیز مصاحبت داشت. در بازگشت از حج، به گیلان و خراسان رفت و در هرات ساکن شد. در فرمانروایی شاهرخ تیموری، مریدان بسیار یافت، چنان‌که شاهرخ او را از هرات به سمرقند تبعید کرد. در آن‌جا نیز از الغ‌بیگ محبت‌ها دید. عارفی دلیر و بی‌باک بود، چنان‌که گروهی او را پیرو طریقۀ حروفیه و کافر دانسته و به او نسبت اباحه و الحاد داده‌اند. غزلیات شیوا و روانی دارد و از مولوی پیروی می‌کرد. به ترکی نیز شعر می‌گفته است. از آثارش: دیوان اشعار؛ مقامات‌العارفین/صد مقام؛ انیس‌العاشقین طولانی‌ترین مثنوی او در ۵۸۳ بیت؛ رسالۀ سؤال و جواب؛ رساله در بیان علم به نثر سادۀ فارسی؛ بیان واقعۀ دیدن امیرتیمور، در ۵۲ بیت؛ کلیات که به کوشش سعید نفیسی به‌چاپ رسیده است (تهران ۱۳۳۷ش). آرامگاه قاسم انوار، خانقاه خود او، در قریۀ لنگر در ۲۴کیلومتری شمال غربی تربت جام، و از بناهای دورۀ تیموری است. این بنا ساختمانی دو اشکوبه در باغی بزرگ است. در کنار آن حجره‌ای مزین به مقرنس‌کاری با طلا و لاجورد و قبری در حجره است، که به اعتقاد عمومی به فرزند شاه قاسم انوار تعلق دارد. چند حجره برای اقامت درویشان و‌ آب‌انباری بزرگ از دیگر ابنیۀ آرامگاه به‌شمار می‌آیند.