قبیصی، عبدالعزیز ( ـ پس از ۳۷۷ق)
قَبْیصی، عبدالعزیز ( ـ پس از ۳۷۷ق)
اختربین، ریاضی‌دان و عالم احکام نجوم. شاگرد عمرانی و احتمالاً ایرانی‌تبار بود. در روستای قبیص در نزدیکی موصل یا سامره به‌دنیا آمد. در حدود ۳۳۹ق در حلب به شکوفایی رسید و به خدمت سیف‌الدوله حمدانی (حک: ۳۳۳ـ۳۵۶ق) درآمد و برخی از کتاب‌های خود ازجمله المدخل الی صناعة احکام النجوم را به او پیشکش کرد. قبیصی دربارۀ مجسطی بطلمیوس صاحب‌نظر بود. او بیشتر برای مهارتش در احکام نجوم شهرت دارد، امّا از تألیفات ریاضی او می‌توان دریافت که نخستین کسی بوده که مجموع رشتۀ توان‌های چهارم اعداد طبیعی را حساب کرده و مسئلۀ شطرنج را تعمیم داده است. کتاب المدخل الی صناعة احکام النجوم و رسالۀ مربوط به اقتران ستارگان او را یوحنای اسپانیایی (یوهانس هیسْپالْنِسیس) در نیمۀ اول قرن ۱۲م به لاتینی ترجمه کرد. این دو اثر بارها در ونیز ایتالیا به‌چاپ رسید و قبیصی را با نام لاتینی آلکابیتیوس در اروپا به شهرت رساند. ارزش کتاب المدخل به نقل قول‌هایی است که از منابع پیش از خود آورده است. تنها اثر قبیصی در ریاضی محض مجموعۀ مختصر رساله فی انواع من الاعداد و طرائف من الاعمال است که آن را نیز برای سیف‌الدوله حمدانی فراهم آورده است. قبیصی و سیف‌الدوله مشترکاً قصیده‌ای دربارۀ رنگین‌کمان سروده‌اند.