قرایی
قَرایی
طایفۀ ترک ایرانی، از طوایف یک‌جانشین خراسان، ساکن شهرستان تربت حیدریه. طایفه‌ای از این مردم تا دورۀ تیمور در شام سکونت داشتند و به فرمان او به فارس انتقال یافتند و در زمان شاه اسماعیل صفوی به خراسان منتقل شدند و پس از مدتی در تربت حیدریه سکنا گزیدند. اخبار دیگر حاکی از تعلق قرایی‌ها به قوم برلاس است. جمعیت قرایی‌ها در دورۀ نادرشاه بالغ بر ۷ـ۸هزار خانوار بود. اسحاق‌خان قرایی پس از ساختن ارگ تربت حیدریه، حدود ۵هزار خانوار از قراییان را در این شهر اسکان داد. طبق بعضی گزارش‌ها در دورۀ مظفرالدین‌شاه، جمعیت این مردم به حدود ۳هزار خانوار رسیده بود. خوانین قرایی در قرون ۱۲ و ۱۳ق از امیران بزرگ خراسان به‌شمار می‌رفتند. نجف‌قلی‌خان قرایی، پدر اسحاق‌خان، در عصر نادر، سرکردۀ ۷ـ۸هزار خانوار قرایی بود. حسین‌خان قرایی از حامیان سلطنت سید محمد متولی بود. امیرخان قرایی مدتی حاکم مشهد بود. اسحق‌خان قرایی ( ـ۱۲۳۱ق) معروف به امیر خراسان، تا پیش از ورود آقامحمدخان به خراسان، بزرگ‌ترین امیر آن ولایت بود. قلمرو او از پشت دروازۀ شهر مشهد تا کوهستان قائن کشیده شده بود. او ۶هزار جنگجو در اختیار داشت. پس از قتل اسحاق‌خان و پسرش حسن‌علی‌خان و فرونشاندن شورش پسر دیگرش محمدخان، اعتبار و اقتدار قرایی‌ها رو به افول نهاد. قرایی‌ها از دورۀ صفویه، متعهد به تجهیز چند دستۀ نظامی بودند. اینان در عصر قاجاریه نیز چند دسته و فوج نظامی را تجهیز می‌کردند. امروزه تمامی قرایی‌ها یک‌جانشین‌اند.