قزوینی، محمد (تهران ۱۲۵۶ـ۱۳۲۸ش)
قزوینی، محمّد (تهران ۱۲۵۶ـ۱۳۲۸ش)
| محمّد قزوینی | |
|---|---|
| زادروز |
تهران ۱۲۵۶ش |
| درگذشت | ۱۳۲۸ش |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | مدرسۀ آلیانس |
| شغل و تخصص اصلی | مصحّح و پژوهشگر |
| لقب | علّامه |
| آثار | المعجم فی معاییر اشعارالعجم (1314ش)؛ دیوان حافظ (با همکاری قاسم غنی، 1330ش) |
| گروه مقاله | ادبیات فارسی |
(ملقّب به علّامه) مصحّح، پژوهشگر و بنیادگذار تحقیقات علمی در ایران. علوم متداول زمان را نزد استادان عصر و زبان فرانسه را در مدرسۀ آلیانس فراگرفت. در ۱۳۲۲ق به لندن رفت و در آن‌جا با ادوارد براون محشور و با راهنمایی او، به‌شیوۀ تحقیق انتقادی اروپایی آگاه گردید. در ۱۲۸۵ش، اعضای انجمن اوقاف گیب، که در رأس آنان براون قرار داشت، تصحیح و چاپ تاریخ جهانگشای جوینی را به او پیشنهاد کردند. به این منظور، در همان سال برای دیدن نسخ متعددی از این کتاب به پاریس رفت و طی ده سال، در کنار آثار دیگر موفق به انتشار ۲ جلد از آن شد (۱۹۱۲ و ۱۹۱۶). در اکتبر ۱۲۹۴ش/۱۹۱۵ به برلین رفت و به گروهی از فضلا و نویسندگان ایرانی، نظیر سیدحسن تقی‌زاده، کاظم‌زادۀ ایرانشهر، و سید محمدعلی جمالزاده، که در آن زمان در برلین اقامت داشتند، پیوست و در تأسیس و انتشار روزنامۀ کاوه با تقی‌زاده همکاری کرد. در ژانویۀ ۱۲۹۸ش/۱۹۲۰ به پاریس بازگشت و به تصحیح و چاپ جلد سوم جهانگشای جوینی دست زد (۱۹۳۷). از دیگر کارهای مهم او در اروپا، عکس‌برداری از روی هجده کتاب مهم فارسی و عربی، طی نُه سال، بود. در ۱۳۱۸ش به ایران بازگشت و به عضویت پیوستۀ فرهنگستان ایران درآمد. از مقالات و آثارش می‌توان به روح علمی، انصاف، صداقت و امانت علمی او پی برد. آثار به‌جامانده از او، معدود و شامل تصحیح، تألیف و مقالات و یادداشت‌های فراوان است. از آثار و تصحیحات اوست: چهارمقاله (لندن، ۱۹۰۹)؛ مرزبان‌نامه (لندن، ۱۹۰۹)؛ المعجم فی معاییر اشعارالعجم (۱۳۱۴ش)؛ دیوان حافظ (با همکاری قاسم غنی، ۱۳۳۰ش)؛ تذکرۀ لباب‌الالباب (۱۳۶۱ش)؛ یادداشت‌های قزوینی (۱۳۶۳ش)؛ شدّالازار فی حط الاوزار عن زوارالمزار (۱۳۲۸ش)؛ مقالات قزوینی (۱۳۶۲ش)؛ بیست مقاله (ج ۱، ۱۳۰۷ش؛ ج ۲، ۱۳۱۳ش)؛ سیاست‌نامه (۱۳۳۴ش)؛ ممدوحین سعدی (۱۳۱۷ش).