قندسازی
قندسازی
فرآیند تولید قند از چغندر و نیشکر. چغندر را پس از قطعِ برگ و سر و ریشه‌های فرعی آن، در سیلوهای مخصوص نگه می‌دارند و شست‌وشو می‌دهند. سپس توزین‌شده و به ماشین خُردکن منتقل می‌شود. با استفاده از آب گرم، از خلال‌های چغندر شیره‌ای کدر و سیاه‌رنگ به‌دست می‌آید که آن را با افزودن کمی آهک قلیایی می‌کنند تا ذرات کلوئیدی معلق در آن ته‌نشین شود. تفاله‌های باقی‌ماندۀ چغندر نیز به مصرف دام می‌رسد. شیرۀ چغندر در چند مرحله با واردکردن گاز کربنیک، اشباع و تصفیه می‌شود تا ناخالصی‌های آن گرفته شود و شیره واکنش قلیایی ضعیف نشان دهد. مواد نامحلولی که از شیره به‌جای می‌ماند نیز به‌عنوان کود در زراعت کاربرد دارد. شیرۀ به‌دست‌آمده را وارد دستگاه تبخیر می‌کنند تا شیرۀ غلیظ و طلایی رنگی استخراج شود. پس از تبخیر مجدد، اولین جوانه‌های بلور ظاهر می‌شود و پس از چندین مرحله شست‌وشو با آب و بخار آب، شکر سفید به‌دست می‌آید. محلول مادر که اکنون تیره‌رنگ و غیرقابل تبلور است، ملاس نامیده می‌شود و در تهیۀ الکل و مُخمّر و نیز علوفه کاربرد دارد. برای تهیۀ قند تصفیه‌شده، شیرۀ ناخالص و گاهی شیرۀ شکر سفید را در آب حل و با زغال حیوانی یا مادۀ دیگری تصفیه و سپس تغلیظ و متبلور می‌کنند. بلورهای قندی حاصل‌شده شکر خالص است و آن را قند تصفیه‌شده می‌نامند.
استخراج قند از نیشکر. نیشکر را در دستگاه مخصوصی که مجهز به غلطک‌هایی است و آب گرم در آن جریان دارد، خرد و صاف می‌کنند. شیرۀ به‌دست‌آمده را مانند شیرۀ چغندرقند تصفیه و متبلور می‌کنند تا محصول دلخواه حاصل شود. باقی‌ماندۀ نِی خُردشده باگاس نامیده می‌شود که در کارخانه به مصرف سوخت می‌رسد یا در تهیۀ خمیر کاغذ کاربرد دارد. شکرِ حاصله از چغندر و نیشکر از نظر شیمیایی مشابه‌اند. این شکر اگر در حالت مرطوب تحت فشار قرار داده شود، به شکل کله‌قند یا قند حبه‌ای یا شمش قند تولید می‌شود.
قندسازی در ایران. نخستین کارخانۀ قندسازی در ایران در ۱۲۷۳ش در کهریزک تأسیس شد ولی دیری نپایید که به تعطیلی انجامید. در ۱۳۱۱ تأسیس کارخانه‌های جدید قندسازی آغاز و در همان سال کارخانه‌ای در کرج تأسیس شد. سپس رفته‌رفته کارخانجات قندسازی متعدد دیگری در شهرهای مختلف احداث شدند و به بهره‌برداری رسیدند.