لباچفسکی، نیکلای (۱۷۹۲ـ۱۸۵۶)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

لُباچِفْسْکی، نیکُلای (۱۷۹۲ـ۱۸۵۶)(Lobachevsky, Nikolai)

لُباچِفْسْکي، نيکُلاي
نیکلای لباچفسکی
Nikolai Lobachevsky
زادروز ۱۷۹۲م
درگذشت ۱۸۵۶
ملیت روس
تحصیلات و محل تحصیل تحصیل در دانشگاه قازان در تاتارستان
شغل و تخصص اصلی ریاضی دان
آثار بررسی هندسی نظریه توازی
گروه مقاله ریاضیات

ریاضی‌دان روس. هم‌زمان با کارل گاوس[۱] در آلمان و یانوش بویویی[۲] در مجارستان، ولی مستقل از آن‌ها، هندسۀ نااقلیدسی[۳] را بنیان نهاد. لباچفسکی نخستین‌بار شرحِ این موضوع را در ۱۸۲۹ منتشر کرد، ولی کار او تا زمان انتشار هندسۀ گئورگ ریمان[۴] ناشناخته ماند. در هندسۀ اقلیدسی[۵]، دو خط موازی[۶] همواره فاصلۀ ثابتی از یکدیگر دارند، در حالی‌که در هندسۀ لُباچفسکی، فاصلۀ دو خط موازی در یک سو به صفر میل می‌کند و در سوی دیگر به بی‌نهایت. در هندسۀ اقلیدسی، مجموع زاویه‌های مثلث همواره برابر با مجموع دو زاویۀ قائمه است، ولی در هندسۀ لُباچفسکی[۷]، مجموع زاویه‌ها همواره کوچک‌تر از مجموع دو زاویۀ قائمه است. در فضای لُباچفسکی دو شیء هندسی نمی‌توانند هم‌شکل و دارای اندازۀ متفاوت باشند. لُباچفسکی در نیژنی ـ نووگورود[۸] زاده شد و در دانشگاه قازان[۹]، در تاتارستان[۱۰]، درس خواند. از ۱۸۱۴، به تدریس در آن‌جا پرداخت. در ۱۸۲۲، استاد شد و از ۱۸۲۷ تا ۱۸۴۷، ریاست دانشگاه را برعهده داشت. همچنین، به کارهای اداری و دولتی نیز می‌پرداخت. از ۱۸۲۶ تا ۱۸۵۶، هندسۀ نااقلیدسی را پدید آورد. او نتیجه گرفت که هندسه‌ای که در آن همۀ اصول موضوع اقلیدس[۱۱] ‌جز اصل پنجم (اصل توازی) برقرار باشند، تناقض‌آمیز نیست. او با گنجاندن اعداد موهومی به هندسه کلیت بخشید و به این ترتیب، هندسۀ اقلیدسی به‌صورت حالت خاصی از دستگاهی وسیع‌تر درآمد. لُباچفسکی روشن‌ترین شرح و توصیف هندسۀ خود را در بررسی هندسی نظریۀ توازی[۱۲] آورد که در ۱۸۴۰، در برلین منتشر شد. آخرین اثر او هندسۀ عام[۱۳] (۱۸۵۵) بود.

 


  1. Karl Gauss
  2. János Bolyai
  3. non-Euclidean geometry
  4. Georg Riemann
  5. Euclidean geometry
  6. parallel lines
  7. Lobachevskian geometry
  8. Nizhniy-Novgorod
  9. University of Kazan
  10. Tatarstan
  11. Euclid’s postulates
  12. Geometrische Untersuchungen zur Theorie der Parallellinien
  13. Pangéométrie