ماده منفجره

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

مادۀ منفجره (explosive)
هر ماده‌ای که قابلیت‌ رهاسازی ناگهانی انرژی را داشته باشد و در حالت فشرده سریعاً به‌صورت تودۀ متراکمی از گاز درآید تا موج انفجار با فشار فراوان ایجاد کند. تفاوت بین مواد محترقه و منفجره اساساً فقط در سرعت واکنش آن‌هاست و بسیاری از مواد منفجره (با نام مواد منفجرۀ ضعیف[۱])، در شرایط مناسب واکنش نسبتاً کندی دارند. نخستین مادۀ انفجاری ضعیف «باروت[۲]» و نخستین مادۀ انفجاری قوی «نیتروگلیسرین[۳]» بود. اختراع باروت با انرژی فعال‌سازی[۴] زیاد، آن را به‌صورت مادۀ انفجاری نامناسبی درآورده بود و درخلال قرن ۱۹ مواد شیمیایی دیگر با انرژی فعال‌سازی کمتر جانشین آن شد که شامل محترقۀ جیوه‌ای[۵]، Hg(CNO)۲، آزید سرب[۶]، (Pb(N۲)۲) و محترقه نقره[۷] (AgCNa) بود. دیری نگذشته بود که نخستین مواد انفجاری آلی گسترش یافت. مادۀ اصلی این مواد اتانول[۸]، گلیسرول[۹] و سلولز[۱۰] بود و نیتروگلیسرین نیز که با افزودن اسید نیتریک[۱۱] به گلیسرول به‌دست می‌آمد، ازجمله دیگر مواد تشکیل‌دهنده آن‌ها به‌شمار می‌رفت. مادۀ انفجاری آلی دیگر پنبۀ باروتی است که ترکیبی از اسید نیتریک و اسید سولفوریک[۱۲] روی نخ پنبه بوده و در ۱۸۴۵ «کریستین شونبین[۱۳]»، شیمی‌دان سوئیسی، اختراع کرد. پنبۀ باروتی دارای واکنش قوی است و در حال حاضر از آن به‌منزلۀ چاشنی انفجاری استفاده می‌شود. در ۱۸۷۶ آلفرد نوبل[۱۴] با مخلوط‌کردن نیتروگلیسرین و «کایزل‌گور[۱۵]» ماده‌ای نرم و گچ‌مانند، دینامیت را درست کرد. مواد منفجرۀ دیگری که در حال حاضر استفاده می‌شود، عبارت است از تری‌نیترو تولوئن (تی‌ان‌تی)[۱۶] «آنفو[۱۷]» (مخلوطی از نیترید آمونیوم[۱۸] و نفت)، که در انفجارها فراوان استفاده می‌شود؛ و تترانیترات پنتااریتری تول (پتن)[۱۹] که مادۀ منفجرۀ حساس با قدرتی بالاست. مواد منفجرۀ نظامی غالباً با سیکلونیت[۲۰] (آردی‌ایکس[۲۱]) ساخته می‌شود که حساسیت متوسطی دارد، اما بسیار قوی است. حتی بیشتر مواد منفجرۀ قوی با مخلوط‌کردن آردی‌ایکس با تی‌ان‌تی و آلومینیوم ساخته می‌شوند. مواد منفجرۀ پلاستیکی[۲۲] مانند «سمتکس[۲۳]» با «آردی‌ایکس» به‌وجود می‌آید که با روغن و موم مخلوط می‌شود. نیروی مواد منفجرۀ بمب‌های اتمی و هیدروژنی[۲۴] بر طبق معادلۀ جرم ـ انرژی اینشتین[۲۵]، E = mc۲، از تبدیل ماده به انرژی حاصل می‌شود.

 


  1.  low explosives
  2. gunpowder
  3. nitroglycerine
  4. activation energy
  5. mercury fulminate
  6. lead azide
  7. silver fulminate
  8. ethanol
  9. glycerol
  10. cellulose
  11. nitric acid
  12. sulphuric acid
  13. Christian Schoenbein
  14. Alfred Nobel
  15. Kieselguhr
  16. (trinitrotoluene (TNT
  17. ANFO
  18. ammonium nitride
  19. (pentaerythritol tetranitrate (PETN
  20. cyclonite
  21. RDX
  22. plastic explosives
  23. Semtex
  24. atomic and hydrogen bombs
  25. Einstein