مارکوس اورلیوس
مارْکوس اورِلیوس (۱۲۱ـ۱۸۰م)(Marcus Aurelius)
(نام کامل: سزار مارکوس اورلیوس آنتونیوس اوگوستوس) امپراتور روم (۱۶۱ـ۱۸۰م). نویسندۀ تأملات در فلسفۀ رواقی. نسل‌های متمادی در غرب دوران حکومت او را عصر زرین امپراتوری روم می‌دانستند. در وقت تولد، پدربزرگش دو بار کنسول و عمه‌اش همسر امپراتور بعدی روم، سلف مارکوس اورلیوس، بود. امپراتور هادریان جانشین منصوب خود، تیتوس اورلیوس آنتونیوس را بر آن داشت تا مارکوس را به فرزند خواندگی بپذیرد؛ درنتیجه مارکوس ۱۷ساله یکی از دو امپراتور مشترک آیندۀ روم شد؛ اما نمی‌توانست تا ۴۰سالگی امپراتور شود. او که قبلاً با معلمش فره‌نتو مکاتبه داشت، سرانجام به «معاوضه» با اپیکتتوس، بردۀ سابق، و فیلسوف رواقی دل بست و در عین حال کار سیاست و کشورداری آموخت. سه‌بار به مقام کنسولی رسید (۱۴۰، ۱۴۵ و ۱۶۱م). پس از مرگ پدرخوانده، مشترکاً با برادرخوانده‌اش امپراتور شد؛ اما قدرت واقعی در کف او بود. مارکوس اورلیوس کوشید با اجرای قوانین و مقررات تازه زندگی دشوار محرومان، ازجمله بردگان، بیوگان و صغار را آسان‌تر گرداند؛ در عین حال مجازات خواص و عوام به‌شدت متمایز و برای عوام خفت‌آور شد و مسیحیان در زمان او تحت آزار و شکنجه قرار داشتند. در عهد مارکوس بین ایران و روم جنگ‌هایي در گرفت (۱۶۲ـ۱۶۶م) که طی آن رومیان بین‌النهرین و ارمنستان را تاراج و ویران کردند. در ۱۷۷م پسر ۱۶ساله‌اش کومودوس را شریک در امپراتوری اعلام کرد. در ۱۸۰م هنگامی که آمادۀ گسترش مرزهای شمالی روم می‌شد، در قرارگاه خود ویندوبونا (ویَن کنونی) درگذشت.