مبلغ، محمداسماعیل (افغانستان ۱۳۱۹ـ۱۳۵۸ش)
مبلّغ، محمداسماعیل (افغانستان ۱۳۱۹ـ۱۳۵۸ش)
از علما و فلاسفۀ شیعۀ افغانستان. برای تکمیل تحصیلات علوم دینی به کابل رفت و ادبیات عرب، فقه و اصول را نزد استادان فن فرا گرفت و خود به‌تدریس پرداخت. او مطالعاتی در فلسفۀ اسلامی، جامعه‌شناسی و تاریخ داشت و با زبان‌های انگلیسی و فرانسوی آشنا بود. مبلّغ در دانشکدۀ ادبیات کابل به تدریس در رشتۀ فلسفه و ادبیات پرداخت. وی در دورۀ دوازدهم مجلس شورای ملی افغانستان (۱۳۴۴ـ۱۳۴۸ش) به مجلس راه یافت. در ۱۳۵۵ش به‌طور پنهانی به ایران آمد و با مراجع و علمای برجستۀ قم و طلاب افغانی ساکن آن‌جا دیدار کرد. ساواک او را دستگیر و زندانی کرد و چهل روز بعد به افغانستان بازگشت. رژیم کودتایی مارکسیستی افغانستان که در صدد قلع و قمع علما و روشنفکران برآمد، او را دستگیر و زندانی کرد (۱۳۵۷ش) و سال بعد نام وی در ردیف شهیدان اعلام گردید. مقالاتی ارزشمند از او در دایرة‌المعارف آریانا و مجلات آریانا و عرفان در افغانستان و نیز نشریات حبل‌الله و هفته‌نامه وحدت در خارج از آن کشور به‌چاپ رسیده است. وی به‌سبب جوّ اختناق‌آمیز، گاه نوشته‌های خود را با نام‌های زیتا، آخیلوس، غرجستان و ... منتشر می‌کرد. از آثار او می‌توان به: جامی و ابن عربی (کابل، ۱۳۴۳ش)؛ نقد فلسفه از نگاه جامی (کابل، ۱۳۴۳ش) و دین تریاک نیست (تهران، ۱۳۶۳ش) و نیز آثار چاپ‌نشده‌اش اسلام آیین انقلابی و نفی نظام‌های طاغوتی و شرحی بر فصوص‌الحکم اشاره کرد.