محمدعلی پاشا (۱۷۶۹ـ۱۸۴۹)
محمدعلی پاشا (۱۷۶۹ـ۱۸۴۹)
والی و بنیادگذار سلسله خدیوها و سلاطین مصر. در کاوالا، بندر کوچکی در حاشیۀ دریای سیاه، که اکنون متعلق به یونان است، به‌دنیا آمد. در جوانی وارد ارتش شد، و سپس به تجارت تنباکو پرداخت. در ۱۷۹۹ هنگام تهاجم ناپلئون به مصر، برای مقابله با فرانسه، دوباره به ارتش پیوست و فرماندهی ارتش عثمانی را برای عقب‌راندن ناپلئون برعهده گرفت. پس از آن‌که فرانسوی‌ها، مصر را به‌طور کامل ترک کردند، محمدعلی پاشا با خراسان پاشا، رهبر جدید مصر، ارتباط خوبی برقرار کرده بود. در ۱۸۰۵ به‌سبب حمایت مصریان، محمدعلی، والی سلطان‌نشین عثمانی، و اندکی بعد رئیس حکومت مصر شد. در دوران حکومت وی نیروهای ارتش و وزارتخانه‌ها مجهز و به‌روز شد، او مدارس متعددی ساخت و مشاغل گوناگونی ایجاد کرد. در ۱۸۱۱ حکومت مملوکیان را که از ۱۲۵۰ق بی‌وقفه بر مصر حکومت می‌راندند سرنگون کرد. به‌همراه پسرش، ابراهیم پاشا، عملیات نظامی موفقیت‌آمیزی برضد وهابیان ترتیب داد. در ۱۸۲۰ سپاهیان خود را برای فتح سودان اعزام کرد. سلطان محمود عثمانی، برای کسب پیروزی در شورش یونان، قول داد تا حکومت سوریه را به او اعطا کند؛ امّا هنگامی که سلطان از انجام وعدۀ خود سر باز زد، محمدعلی سوریه را به اشغال خود درآورد. در ۱۸۳۹ به آسیای صغیر حمله کرد، ولی با ازدست‌دادن حمایت فرانسه و اتحاد اروپاییان در‌برابر او، به‌ناچار از این اقدام دست برداشت. در ۱۸۴۰ برطبق یک توافق‌نامه، حکمرانی مصر به‌صورت موروثی به محمدعلی پاشا و خاندانش واگذار شد، همچنین ملزم شد تا سربازان ارتش مصر را به ۱۸هزار نفر کاهش دهد. در ۱۸۴۸ محمدعلی پاشا از حکومت کنار کشید و پسرش ابراهیم پاشا جانشین وی شد. از وی به‌سبب انجام اصلاحات داخلی که پایه‌های استقرار یک حکومت آزاد در مصر را سرعت می‌بخشید، تقدیر شده است.