محمد غزنوی (۳۸۷ـ۴۳۲ق)
محمّد غزنوی (۳۸۷ـ۴۳۲ق)
(جلال‌الدوله ابواحمد محمد) فرمانروای غزنه ( حک: ۴۲۱ـ۴۳۲ق) از سلسلۀ غزنویان؛ پسر دوم سلطان محمود غزنوی. در ۴۰۸ق از جانب پدر به حکومت جوزجان گمارده شد. پس از درگذشت سلطان محمود به غزنه رفت و بر تخت نشست (۴۲۱ق) و ابوسهل حمدوی را به وزارت برگزید. برادرش مسعود به او پیشنهاد کرد تا نواحی شرقی در اختیار محمد بماند و حکومت نواحی غربی و عنوان سلطان به او واگذار شود، اما محمد این پیشنهاد را نپذیرفت و مسعود به قصد نبرد با او به‌سوی غزنه لشکر کشید. محمد برای مقابله با مسعود از غزنه خارج شد، اما به‌سبب گرایش امرا و سرداران سپاه به مسعود، راه به جایی نبرد و سرانجام دستگیر، کور و زندانی شد (۱۳ شوال ۴۲۱). دَه سال بعد، پس از شکست مسعود در دندانقان، سپاهیان بر وی شوریدند و محمد را از زندان بیرون آوردند و بار دیگر او را به تخت نشاندند (۱۳ ربیع‌الاخر ۴۳۲ق) و چندی بعد مسعود را در زندان کشتند. دورۀ دوم فرمانروایی محمد نیز دیری نپایید، زیرا مودود غزنوی، فرزند مسعود، به خونخواهی پدر برخاست و محمد و فرزندانش را کشت (شعبان ۴۳۲ق). محمد غزنوی پادشاهی عشرت‌طلب، بی‌علاقه به امور مملکتی و آشنا به ادب و شعر عربی و فارسی بود. نکته‌دانی و شعرشناسی وی در شعر فرخی مشهود است. ماجرای به تخت‌نشستن و برکناری او در تاریخ بیهقی آمده است.