مزارعه

مُزارِعه

در اصطلاح فقه و حقوق، عقدی که به‌موجب آن شخصی (مالک) زمین را برای مدت معیّن به دیگری می‌دهد تا در آن کِشت و برداشت کند و محصول را به نسبت توافق‌شده بین خود تقسیم کنند. مالک را مُزارِع و زارع را عامل مزارعه می‌گویند. مزارعه ازجمله عقود لازم است که صحت آن علاوه‌بر دارابودن شرایط عمومی صحت معاملات، شرایط خاص دیگری نیز دارد، از‌جمله آن‌که زمین باید از طرف مزارع برای عمل زراعت به عامل داده شود. همچنین، به‌موجب مادۀ ۵۱۹ قانون مدنی سهم هریک از دو طرف از محصول بایستی به‌طور مشاع تعیین شود از قبیل ربع، ثلث، یا نصف. اگر به نوع دیگری معیّن شود، احکام مزارعه جاری نخواهد بود. در عقد مزارعه باید نوع کِشتی که در زمین می‌شود و همچنین این‌که عوامل زرع از‌جمله بذر، ماشین‌آلات و مانند آن‌ها برعهدۀ کدامیک از طرفین است، مشخص شود. مالیات و عوارضی که بر زمین تعلق می‌گیرد، و نیز هزینه‌های مربوط به مِلک که تأثیر مستقیم در زراعت ندارد از‌قبیل تعمیر دیوارهای باغ یا کندن نهر، برعهدۀ مزارع است. در مقابل، هزینه‌های مربوط به انجام امور زراعت مانند کشت، برداشت و جز آن با عامل است. اگر عامل در حین کار یا همان ابتدا زمین را ترک کند، دادگاه به درخواست مزارع او را اجبار به انجام کار می‌کند. در صورت عدم امکان، مزارع حق فسخ دارد.