مستعلویه

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

مُستَعْلَوِیّه

(یا: مستعلیه) از شاخه‌های مهم اسماعیلیه، پیروان مستعلی بالله، تأسیس در ۴۸۷ق. پس از مرگ مستنصر، خلیفۀ فاطمی مصر، اسماعیلیه به دو شاخۀ بزرگ مستعلویه و نزاریه تقسیم شدند. اکثر اسماعیلیان مصر و یمن و گروهی از اسماعیلیان شام و هند امامت پسر کوچک‌تر مستنصر، ابوالقاسم احمد که بعداً ملقب به المستعلی بالله (۴۶۷ـ۴۹۵ق) شد، را پذیرفتند و شاخۀ مستعلویه را تشکیل دادند (۴۸۷ق). مدت خلافت مستعلی ۷ سال و ۲ ماه بود (۴۸۷ـ۴۹۵ق). پس از مرگ آمر (۵۲۴ق)، پسر و جانشین مستعلی، مستعلویه به ۲ شاخۀ حافظیه/مجیدیه و طیّبیّه/آمریه تقسیم شدند. طیبیه بر این عقیده بودند که طیب، پسر خردسال آمر، که گم شده بود، امام غایب و منتظر است و پس از او امامی نخواهد آمد. حافظیه نیز قائل به امامت عبدالمجید، ملقب به الحافظ‌ لدین‌الله، شدند و در یمن و عدن پیروانی یافتند. با انقراض دولت فاطمی، شاخۀ حافظیه به‌تدریج از‌بین رفت، اما شاخۀ مستعلویۀ طیبی پایدار ماند. از طریق داعیان طیبی یمن، دعوت اسماعیلیه در هند، به‌ویژه گجرات، گسترش یافت و جماعت هندی اسماعیلی با نام بُهْره معروف شدند. طیبیان هند از داعی مطلق یمن پیروی می‌کردند، اما در قرن ۱۰ق یکی از هندیان به مقام داعی مطلق رسید. پس از مرگ داود بن عجب‌شاه، بیست‌وششمین داعی مطلق، در هند، بر سر جانشینی او اختلاف افتاد و جماعت طیبی نیز خود به ۲ فرقه منشعب شدند. گروهی در هند امامت برهان‌الدین داود بن قطب‌شاه را پذیرفتند و داودیه نامیده شدند و دسته‌ای در یمن سلیمان بن حسن را امام خود کردند و سلیمانیه نام گرفتند. بیشتر بهره‌های هند از شاخۀ داودیه‌اند و در گجرات، بمبئی و مرکز هند سکونت دارند. در ۱۲۰۰ق مرکز داعیان داودی به شهر سورت منتقل شد. سلیمانیۀ هند نیز جز نواحی یمن در حیدرآباد دکن، بارودا و بمبئی ساکن‌اند. بهره‌های داوودی هند همچون خوجه‌ها (جماعت نزاری هند) از نخستین گروه‌های آسیایی بودند که به زنگبار و سواحل شرقی افریقا کوچیدند.