مسعود بیگ
مسعود بیگ (قرن ۷ق)
دولتمرد ایرانی در دورۀ مغول. پدرش، محمود یَلْواج، وزیر چنگیزخان مغول بود. در پادشاهی اوگتای‌قاآن ادارۀ ممالک اویغور، ختن، کاشغر و فرارود (ماوراءالنهر) را به مسعود بیگ و چین شمالی را به پدرش سپردند. بنابراین، بخش بزرگی از قلمرو خان مغول به دست ایشان اداره می‌شد. مسعود بیگ در فرمانروایی منگوقاآن نیز همچنان در این مقام بود و در آن سال‌ها در آبادانی فرارود بسیار کوشید. وی که در واقع حکومت بخشی از قلمرو فرزندان چَغْتای را در دست داشت نزد ایشان از احترام بسیار برخوردار بود. یک بار بُراق‌خان، پادشاه اولوس چغتای که بر آن بود تا به قلمرو اباقاخان یورش برد، مسعود بیگ را به قصد جاسوسی به اردوی اباقا فرستاد (۶۶۶ق) و او پس از آن که مأموریتش را به پایان برد نزد براق‌خان بازگشت و آن‌چه دیده و شنیده بود گزارش کرد. گویند وی در این سفر با خواجه شمس‌الدین جوینی دیدار کرد و خواجه را از روی تکبر بیازرد. در پی آن، براق‌خان برای بسیج‌کردن و تجهیز سپاه و یورش به اباقاخان، فرمان داد تا سمرقند و بخارا را غارت کنند و چون مسعود بیگ او را از این کار بازداشت، فرمان داد تا وی را چوپ زدند. از این روی، مسعود بیگ از براق‌خان رنجید و به رقیب وی قیدوخان پیوست. از آن پس از احوال مسعود بیگ و مرگ او آگاهی در دست نیست.