مشک عالم، ملا دین محمد (۱۲۰۴ـ۱۳۰۳ق)
مُشک عالم، ملا دین محمد (۱۲۰۴ـ۱۳۰۳ق)
(معروف به محمد مشکین) برجسته‌ترین رهبر سیاسی روحانی افغانستان. از نسب وی اطلاعی در دست نیست. تحصیلاتش را در کاکَر، لَغمان و پیشاور نزد استادان مجرب به‌پایان برد. لقب «مُشک عالم» را نیز یکی از استادانش به‌عنوان امتیازی افتخاری به او داد. سپس به حاجی تاج‌محمد که با کفار «پوشاگر» می‌جنگید پیوست و پس از شهادت وی، مدرسۀ علوم دینی تأسیس کرد که با اقبال بسیار روبه‌رو شد. دین محمد و پسرش از امیرشیرعلی، پادشاه افغانستان (۱۲۸۰ـ۱۲۹۶ق)، مقرری دریافت می‌داشتند. در ۱۲۹۶ق/۱۸۷۹ به‌دنبال دومین لشکرکشی انگلیس به افغانستان او در غزنه اعلان جهاد داد و به‌سوی کابل حرکت کرد. با وجود کهنسالی، در جریان قیام مردم کابل محرک اصلی به‌شمار می‌‌رفت. پس از پیروزی قوای مردمی بر نیروهای انگلیسی، انگلستان، امیر دست‌نشاندۀ خود عبدالرحمن‌خان را با ترفند و دسیسه به قدرت رساند و مشک عالم نیز به‌جهت بی‌اطلاعی از موضوع با امیر تفاهم کرد، اما با آشکارشدن ماهیت امیر، دین محمد آشوب‌هایی را بر‌ضد او برانگیخت. عبدالرحمن‌خان نیز سعی داشت تا از یک‌سو با دلجویی ظاهری از وی و از سوی دیگر با تبلیغات مخالف علیه او، دین محمد را تضعیف نماید و مطیع خود سازد، اما مشک عالم با عکس‌العمل شدید در مقابل اقدامات مزورانه شاه و تلاش وی در نابودی رهبران جهادی ایستاد و همچنان موجب ناآرامی‌هایی در مناطق مختلف گردید.