مشیرالملک، مجموعه بنا
| مجموعۀ بنای مُشیرُالمُلک | |
|---|---|
| نام فارسی | مجموعۀ بنای مُشیرُالمُلک |
| کشور | ایران |
| استان | فارس |
| موقعیت | در محلۀ سنگ سیاه شیراز |
| مشخصات معماری | شامل خانۀ مشیر، بازار، سرای مشیر و حسینیۀ مشیر |
| زمان ساخت | دورۀ ناصری |
| سازنده | میرزا ابوالحسن‌خان مشیرالملک |
مُشیرُالمُلک، مجموعۀ بنا
در محلۀ سنگ سیاه شیراز از دورۀ ناصری. میرزا ابوالحسن‌خان مشیرالملک مستوفی شیراز آن را احداث کرد که شامل خانۀ مشیر، بازار، سرای مشیر و حسینیۀ مشیر بود. در گذشته حمامی نیز در سرای مشیر بود. خانه مشیر یا عمارت دیوانی بنایی بزرگ معروف به عمارت فین است که در باغی بسیار وسیع و پردرخت معروف به نارنجستان قرار دارد. بازار مشیر از دو راسته شمالی‌جنوبی که در یک چهارسوق یکدیگر را قطع می‌کنند تشکیل شده است و راستۀ جنوبی آن به اردو بازار ختم می‌شود. در ورودی آن از سوی اردو بازار یک سردر کاشی‌کاری شده است. چهارسوق بازار گنبدی مرتفع و یک بادگیر بزرگ دارد. در شمال بازار، سرای دو طبقۀ مشیر یا گلشن قرار دارد که دارای درگاه و سردر مرتفع و زیبای کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری است. بالای سردر پنجرۀ زیبایی از آجر مشبک به‌چشم می‌خورد. سرا یک صحن بزرگ با یک حوض و چهار باغچه در چهار طرف آن دارد که دورتادور آن مغازه‌هایی با لچکی‌های کاشی‌کاری ساخته شده که جلو هریک ایوانی است. در شمال سرا حوض‌خانۀ زیبای هشت‌ضلعی آن واقع است که مهم‌ترین بخش سرا به‌شمار می‌رود و گنبد عظیم‌سرا که قسمت زیرین آن کاشی‌کاری و مقرنس‌کاری شد بر فراز آن قرار دارد. در چهار طرف حوض‌خانه چهار شاه‌نشین با در و پنجره‌های چوبی نفیس تعبیه شده است. حوض‌خانۀ سرای مشیر در ۱۳۴۸ش به چایخانه و اتاق‌های آن با نام سرای هنر به محل عرضه و فروش صنایع دستی فارس تبدیل شده است. حسینیۀ مشیر در شمال خانه مشیر است که یک بادگیر بزرگ و دو طرف ورودی آن سکوهای سنگین دارد و شاه‌نشین شمالی آن مخصوص مشیرالملک و مهمانان او و بزرگان شهر بوده است. تزیینات چوبی، لچکی، نیمه‌عرقچین، ستون‌های چوبی پرکار، درهای کشویی با شیشه‌های رنگی و نقاشی‌های سقف‌های چوبی آن قابل توجه است. از‌اره‌های سنگ قرمز ایوان شمالی حسینیه با نقش فراوان گل‌وبته و شاخ‌وبرگ تزیین شده و بر دو ستون سنگی آن تصویر نیم‌تنۀ چهار مرد حجاری شده که کلاه بر سر دارند و دست‌ها را طوری به کمر خود نگاشته‌اند که گویی زیر باری سنگین خم شده‌اند. این نقش در میان حجاری‌های دورۀ قاجار منحصر به فرد است. بر سردر هلالی ایوان تابلو باشکوهی از روز رستاخیز و حوادث کربلا با اشعاری در فواصل تصویرها کاشی‌کاری شده است. دیوارهای ایوان با گچ‌بری، نقاشی، آینه‌کاری و سقف آن با یک ترنج مشبک بزرگ تزیین شده‌اند. حسینیۀ مشیر در ۱۳۰۶ش به‌وسیلۀ بازماندگان او به دبیرستان سلطانی تبدیل شد. به‌علت چند آتش‌سوزی و صدمات دیگر در حال ویرانی است.