معروف کرخی
مَعروف کَرْخی ( ـ بغداد ۲۰۰ق)
از مشایخ صوفی. در محلۀ کرخ بغداد به‌دنیا آمد. نخست مسیحی بود و گویند به‌دست حضرت امام رضا (ع) اسلام آورد. او را حاجب آن حضرت نیز دانسته‌اند. معروف درشمار قدمای مشایخ صوفیه است. او را با دو صفت ورع و فتوّت ستوده‌اند. در طریقت مصاحب داود طایی بود و سريّ سقطی تربیت از او گرفت. او را مستجاب‌الدعوه دانسته و سخنان بسیاری در قالب اشارات صوفیانه از او نقل کرده‌اند. صوفیان قبر او را در بغداد شفابخش می‌دانستند و به زیارتش می‌شتافتند. معروف از شخصیت‌های بااهمیت در تصوف اسلامی است. تصوّف با ظهور او رشدی شگرف یافت و سلسلۀ معروفیه، که آن را امّ‌السلاسل می‌خوانند، با چهار ردۀ گرایش و انشعاب بعدی‌اش، بعدها بزرگ‌ترین بستر تصوّف در تمامی حوزۀ تمدن اسلامی شد. گذشته از این، مکتبِ بزرگ بغداد نیز، مستقیماً با ظهور او آغاز شد و تا چندین قرن، حرکتی پویا داشت.