یونانی، معماری
یونانی، معماری (Greek architecture)
معماری یونان باستان که اساس همۀ تحولات معماری در اروپاست. پیشانی[۱] ستون را یونانی‌ها اختراع کردند که ساخت سقف شیب‌دار (به‌شکل V) را امکان‌پذیر ساخت؛ آنان طرح تاقگان با ستون‌های تکیه‌گاه را نیز تکمیل کردند. ستون‌سازی به سه سبک یا شیوه انجام می‌شد: دوریسی[۲] (بدون ته‌ستون)، ایونیایی[۳] (با سرستون[۴]های طوماری) و قُرنتی[۵] (با سرستونهای برگ‌کنگری). از میان شیوه‌های ستون‌سازی یونانی، دوریسی قدیمی‌ترین است؛ ظاهراً این نوع ستون از روی نمونۀ قدیمی‌تر چوبی تکامل یافته است. پارتنون[۶] در آتن بهترین نمونۀ معبد دوریسی به‌شمار می‌رود (۴۴۷ـ۴۳۸پ‌م). منشأ شیوۀ ایونیایی به‌طور قطعی مشخص نیست. قدیمی‌ترین بنایی که در آن سرستونهای ایونیایی به‌کار رفته، معبد آرتمیس[۷] (دیانا[۸]) در اِفِسوس[۹] (۵۳۰پ‌م) است. ستون‌های داخلی دروازۀ آکروپولیس[۱۰] در آتن (که اکنون پروپیلئا[۱۱] نامیده می‌شود) ایونیایی‌اند. ارختئوم[۱۲] (۴۰۶ـ۴۲۱پ‌م) در آتن کامل‌ترین نمونۀ این شیوه است. شیوۀ قُرنتی به دوره‌ای متأخرتر در هنر یونانی تعلق دارد؛ معبد زئوس[۱۳] (ژوپیتر[۱۴]) المپی در آتن (۱۷۴پ‌م) نمونۀ برجستۀ آن است، که در ۱۲۹م، زیر نفوذ رومی‌ها، تکمیل شد. بنای باشکوه و پرآذین مقبرۀ موسولئوم[۱۵] در هالیکارناسوس[۱۶] (۳۵۳پ‌م) از عجایب هفت‌گانۀ جهان به‌شمار می‌رود.