مغولستان
مغولستان (Mongolia)
موقعیت. جمهوری مغولستان در آسیای مرکزی قرار دارد. از شمال به روسیه و از جنوب و غرب به چین محدود شده است. مساحت آن ۱,۵۶۶,۵۰۰ کیلومتر مربع و شهر اولان باتور[۱] پایتخت آن است.
سیمای طبیعی. سرزمین مغولستان به دو قسمت داخلی و خارجی تقسیم می‌شود (مغولستان داخلی به کشور چین تعلق دارد). جمهوری مغولستان (مغولستان خارجی) کشوری پهناور است و پس از ایران هفتمین کشور وسیع آسیا محسوب می‌شود. فلات مغولستان در مرکز و کوه‌های بلند آلتای‌شان[۲]، با ارتفاع بیش از ۴هزار متر، در غرب و جنوب غربی آن‌جا دارند و کوه نایرامدال[۳]، با ارتفاع ۴,۳۷۴ متر، در همین ارتفاعات و در مرز مشترک سه کشور مغولستان، چین، و روسیه قرار دارد و صحرای گُبی[۴] نواحی جنوبی و جنوب شرقی مغولستان را دربر گرفته است. رودخانه‌های سِلِنگا[۵]، کرولن[۶] و اورخون[۷] زهاب‌های مهم این سرزمین است و هیارگاس نور[۸]، هوفسگُل نور[۹]، اوفس نور[۱۰] ازجمله دریاچه‌های متعدد آن به‌شمار می‌آیند. مغولستان به هجده استان و سه کلان‌شهر تقسیم می‌شود و شهرهای مهم آن عبارت‌اند از اولان باتور، دارخان[۱۱]، اِردِنِت[۱۲]، و چویبالسان[۱۳]. تقریباً چهارپنجم از مغولستان پوشیده از علفزارهای استپی[۱۴] خشک و بقیه اراضی آن صحرای سرد و نیم کم‌آب است. بیشتر اراضی جنوبی کشور را شنزار وسیع گبی به زیر پوشش برده و جنگل‌های آن به دامنۀ ارتفاعاتی منحصر شده است که وسعت آن‌ها از یک‌دهم مساحت کشور تجاوز نمی‌کند. زمستان‌های مغولستان بسیار سرد و طولانی است و دمای هوا بیش از شش ماه از سال زیر صفر است و روزهای گرم تابستان از دو ماه بیشتر نمی‌شود. بارندگی آن بسیار کم است و به ماه‌های اردیبهشت تا شهریور منحصر می‌شود. میانگین دمای شهر اولان باتور در دی‌ماه ۲۵.۶ـ درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه شانزده درجۀ سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۲۰۸ میلی‌متر است. حیات وحش این کشور بسیار متنوع است و سیاه‌گوش، خرس و آهو در نواحی شمالی، موش‌خرما و غزال و پلنگ در کوهستان آلتای، نمونه‌هایی از آن محسوب می‌شوند.
اقتصاد. علفزارهای وسیع مغولستان امکان دامداری و پرورش گاو، گوسفند، بز، و اسب را فراهم آورده و صنعت آن بر فرآوری مواد دامی استوار است. مغولستان دارای منابع وسیع زغال‌سنگ است که عمدتاً به مصرف سوخت و تولید الکتریسیته می‌رسد و فلوریت، مس، مولیبدن، نیکل، روی، فسفریت و فلدسپات از کانی‌های این کشور است. صنایع مغولستان بر تهیه و فرآوری مواد اولیه متمرکز است و تولید سیمان و لباس‌های پشمی، فرش، کفش و صابون فعالیت‌های صنعتی آن را تشکیل می‌دهند.
حکومت و سیاست. نظام حاکم بر مغولستان جمهوری چندحزبی با یک نهاد قانون‌گذاری است. رئیس‌جمهور را مردم برای یک دورۀ ۴سالۀ تمدیدپذیر انتخاب می‌کنند. نهاد قانون‌گذاری این کشور، مجلس کبیر خلق (هورال)، از ۷۶ عضو انتخابی تشکیل می‌شود و نخست‌وزیر کشور را اعضای همین مجلس برمی‌گزینند.
مردم و تاریخ. جمعیت مغولستان ۲,۸۱۹,۸۰۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن ۱.۸ نفر در کیلومتر مربع است. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۱.۲ درصد است که ۹۱ درصد از آنان را مغولان تشکیل می‌دهند. ۹۶ درصد از مردم آن بودایی‌اند، و ۵,۵۸ درصد از آنان در شهرها به‌سر می‌برند، و به زبان مغولی گفت‌و‌گو می‌کنند. مغولستان مسکن اقوام و بومیان آسیای مرکزی و سیبری جنوبی است که در قرن ۱۳م با فرماندهی و رهبری چنگیزخان متحد شدند. چنگیز و جانشینانش امپراتوری بسیار وسیعی پدید آوردند که از چین در شرق آسیا تا روسیه و دریای سیاه گسترده بود. در ۱۳۶۸م امپراتوری مغول سقوط کرد و مغولستان ضمیمۀ چین شد. بعد از انقلاب اکتبر (۱۹۱۸ـ۱۹۲۲) مغولستان خارجی از چین جدا شد و در ۱۹۲۴، جمهوری توده‌ای مغولستان را تأسیس کرد. قانون اساسی جدید این کشور در ۱۹۹۲ تدوین و تصویب شد و نام رسمی آن به جمهوری مغولستان تغییر یافت.