ملایر، شهرستان

ملایر، شهرستان
استان	همدان
بخش	مرکزی، جوکار، سامن، و زند
جمعیت	۲۹۰,۱۹۷ نفر(۱۳۸۵ش)
موقعیت	جنوب شهرستان همدان، غرب استان مرکزی (شهرستان‌های اراک و شازند)، شمال استان لرستان (شهرستان بروجرد)، و شرق شهرستان‌های نهاوند و تویسرکان
نوع اقلیم	معتدلِ مایل به سرد
شهر ها و آبادی ها	سامن، زنگنۀ علیا، جوکار، حسین‌آباد شاملو، ازندریان، سید شهاب، میانده، حسین‌آباد ناظم، مهرآباد، ازناو، جوراب، جوزان، کهکدان، و آورزمان

مَلایِر، شهرستان

واقع در جنوب شرقی استان همدان، مشتمل بر بخش مرکزی و بخش‌های جوکار، سامن، و زند، با مرکزیت اداری شهر ملایر. از شمال به شهرستان همدان، از شرق به استان مرکزی (شهرستان‌های اراک و شازند)، از جنوب به استان لرستان (شهرستان بروجرد)، و از غرب به شهرستان‌های نهاوند و تویسرکان محدود است. شهرستان ملایر عمدتاً کوهستانی است و روبه جنوب شرقی بر ارتفاع کوه‌های آن افزوده می‌شود. مهم‌ترین کوه‌های آن عبارت‌اند از کوه کمرسیر (۲,۹۵۰‌ متر) که بلندترین کوه آن است؛ کوله‌بید، سردکوه. بستر رودخانۀ خرم‌آباد یا ملایر، که در نواحی مرکزی آن جای دارد، دشت نسبتاً همواری است که شهر ملایر را در خود جای داده است. اقلیم این شهرستان معتدلِ مایل به سرد، از نظر بارندگی جزو نواحی نیمه‌خشک، و جمعیت آن ۲۹۰,۱۹۷ نفر است (۱۳۸۵). مهم‌ترین آبادی‌های آن عبارت‌اند از سامن، زنگنۀ علیا، جوکار، حسین‌آباد شاملو، ازندریان، سید شهاب، میانده، حسین‌آباد ناظم، مهرآباد، ازناو، جوراب، جوزان، کهکدان، و آورزمان. راه اراک به نهاوند و راه بروجرد به همدان و نیز راه ملایر به کمیجان راه‌های اصلی آن است و با مجموعه‌ای از راه‌های فرعی و روستایی شبکۀ راه‌های زمینی این شهرستان را تشکیل می‌دهد. شهرستان ملایر سرزمینی کشاورزی است که ساکنان آن عمدتاً به زراعت و دامداری اشتغال دارند و صنایع چوب، منبت‌کاری، نساجی، تولید مواد غذایی، لبنیات، الیاف صنعتی، و مصالح ساختمانی ازجمله فعالیت‌های صنعتی آن است. ملایر قطب تولید انگور و فرآورده‌های آن در ایران و تولیدکنندۀ مرغوب‌ترین انگور در جهان است. روستای گلوشگرد، واقع در چند کیلومتری قلعۀ زندیه در این شهرستان، زادگاه کریم‌خان زند است.