ممتاز محل
مُمتاز مَحَل (۱۰۰۱ـ۱۰۴۰ق)
(نام اصلی: ارجمند بانوبیگم) همسر ایرانی‌تبار شاه‌جهان، پادشاه گورکانی هند. پدرش آصف‌خان ملقب به یمین‌الدوله، سپهسالار لشکر هند و مادرش دیوان جی‌بیگم بود. ارجمند بانوبیگم از نوادگان میرزا غیاث‌الدین محمد اعتمادالدوله، وزیر اکبرشاه بود. وی پس از ازدواج با شاه‌جهان به ممتاز محل ملقب گردید و از این پس با همین نام خوانده می‌شد. ممتاز محل در مسائل سیاسی، همسرش را یاری می‌کرد و در جنگ‌ها نیز با وی همراه بود. وی در شعر نیز طبعی روان و در رسیدگی به رعیت دستی گشاده داشت. ممتاز محل درخلال نوزده‌سال زندگی مشترک با شاه‌جهان صاحب هشت پسر ازجمله داراشکوه، شاعر، محقق، و صاحب چند کتاب، و اورنگ‌زیب که به‌سلطنت رسید و شش دختر ازجمله جهان‌آرا بیگم و روشن‌رأی بیگم (که هر دو در سرودن شعر تحت تأثیر مادر، طبعی روان داشتند)، شد. وی در جریان به‌دنیاآوردن چهاردهمین فرزندش در برهانپور درگذشت. ممتاز محل همسر محبوب شاه‌جهان بود و شاه مدت‌ها در سوگ وی نشست و از مجالس شادی دوری جست. به فرمان وی مقبره و بنای یادبود باشکوهی بر مزار وی ساخته شد. آرامگاه او، در آگرا در هندوستان، از عجایب و شاهکارهای معماری جهان به‌شمار می‌رود. نام این بنا که به تاج‌محل معروف است، از نام ممتاز محل گرفته شده است. نیز ← تاج‌محل