منگ دزو
مِنگ‌دِزو (ح ۳۷۱ـ۲۸۸پ‌م)(Mencius)
(صورت لاتینی: منسیوس) مؤســـس فلســفۀ چینی کنفوسیوسی[۱]. در زمینۀ آیین کنفوسیوس زیر نظر نوۀ کنفوسیوس تحصیل کرد. سپس سال‌ها در چین به سیر و سفر و تشریحِ آیین کنفوسیوس پرداخت و برای فرمانروایان راجع به وظایفی که در برابر اتباعشان دارند سخنرانی کرد. معتقد بود که قدرتِ حکومت‌کردن از ارادۀ آسمان (تیان[۲]) سرچشمه می‌گیرد و باید در راه منافع عامۀ مردم به‌کار برده شود. آسمان جبّاران را با نازل‌کردن بلاهای طبیعی بر قلمروهایشان کیفر می‌دهد. در عین حال، مردم نیز اگر بساطِ جبّاران را براندازند از ارادۀ آسمان پیروی کرده‌اند. در آموزش‌هایش بر این اعتقاد تأکید می‌کرد که مردم ذاتاً نیک‌اند، اما این نیکی به پرورش نیاز دارد و پرورش نیز خود به امنیت مادّی وابسته است. بنابراین، فرمانروایان، اگر اتباعشان را به فقر و خودپرستی بکشانند، باید خلع شوند. منگ دزو ظاهراً به گونه‌هایی از مراقبه[۳]، شبیه به یوگا[۴]، نیز اعتقاد داشت و آن را کمال‌بخشندۀ نیروی طبیعی فرد می‌انگاشت، همان‌گونه که اخلاق دل‌های افراد را کمال می‌بخشد. کتاب منگ دزو، که تقریباً بی‌گمان خودِ منسیوس آن را نوشته است، یکی از متن‌های اساسی کنفوسیوسی، از «کتاب‌های چهارگانه» (سیشو)ی آیین کنفوسیوس محسوب می‌شود. به‌ویژه بعد از زمان آیین نوکنفوسیوسی[۵] در قرن ۱۱م، منگ دزو یکی از بزرگ‌ترین فیلسوفان چینی به‌شمار آمده است و بعد از خودِ کنفوسیوس مقام دوم را دارد.