مورمون
مورمون (Mormon)
فرقه‌ای مسیحی، پایه‌گذاری‌شده توسط جوزف اسمیت[۱] در ۱۸۳۰ در فایِتِ[۲] نیویورک، مشهور به «کلیسای عیسی مسیح قدیسان متأخر[۳]». به گفتۀ اسمیت، مورمون پیامبری باستانی در امریکای شمالی بوده که کتابش بر او وحی شده است. این کتاب را مورمون‌ها از متون مسیحی مقدس خود می‌دانند. کلیسای مورمون دو رتبۀ کشیشی دارد که یکی به امور دینی و دیگری به امور دنیوی کلیسا رسیدگی می‌کند. مورمون‌ها مصرف الکل، قهوه، چای، و دخانیات را حرام می‌دانند؛ خانواده‌های پرجمعیت دارند و تا ۱۸۹۰، که کلیسای مورمون تصمیم به پیروی از قانون گرفت، چندهمسری در میانشان رایج بود. اسمیت مدعی ملاقات با خداوند و پسرش عیسی در رؤیا شد و در ۱۸۲۳ ادعا کرد رهنمودهایی گرفته که با آن‌ها توانسته است اسناد مقدسی را که بر الواح طلا حک شده‌اند به‌دست آورد. او می‌گفت آن‌ها را مورمون به نوعی خط مصری نوشته و پسرش مورونی[۴] آن‌ها را پنهان کرده است. این اسناد به ادعای او نشان می‌دادند که سرخپوستان امریکا بازماندگان عبرانیان باستان‌اند و مسیح پس از عروجش دوباره در امریکا بین ایشان ظاهر شده است تا کلیسای خود را در برّ جدید برپا کند. اسمیت مدعی بود که به‌کمک سنگ‌های مقدس اوریم و تُمّیم[۵]، که در عهد عتیق[۶] (خروج ۳۰:۲۸) از آن‌ها سخن رفته، اسناد را ترجمه کرده و کتاب مورمون این ترجمه است. کشمکش‌های بین مورمون‌ها و سکنۀ محلی بارها ایشان را ناچار به کوچ کرد و اسمیت بارها دستگیر و زندانی و تبرئه شد، تا این‌که در ۱۸۴۴ جمعیتی خشمگین او و برادرش را به‌قتل رساندند. بریگم یانگ[۷] جانشین او شد و در ۱۸۴۷ گروهی از مورمون‌ها را به ناحیۀ سالت لیک[۸] برد. سپس، اعلام کرد که به ارض موعود رسیده‌اند و معبدی در سالت لیک سیتی دایر کرد. مورمون‌هایی که با او نرفتند جوزف اسمیتِ پسر (۱۸۳۲ـ۱۹۱۴) را به رهبری خویش برگزیدند و شهر ایندیپندنس[۹] در ایالت میسوری را مقر خود قرار دادند. در ۱۹۹۷ مورمون‌ها دارای ۵۶هزار مبلّغ در ۱۶۱ کشور جهان بودند و در نوامبر همان سال تعداد اعضای خود را ۱۰میلیون تن اعلام کردند.