موریانه
موریانه (termite)
هر یک از حشرات[۱] راستۀ مساوی‌بالان[۲]. موریانه‌ها حشراتی اجتماعی، با بدنی نرم‌اند. در کلنی‌های بزرگی زندگی می‌کنند که یک یا تعداد بیشتری ملکه دارند. ملکه‌ها نسبتاً اندازۀ بزرگی دارند و هر دو ثانیه یک تخم می‌گذارند. شاه‌ها اندازه‌ای کوچک‌تر دارند، سربازان کوچک‌تر، و کارگران و اشکال نابالغ باز هم کوچک‌ترند. موریانه‌ها لانه‌هایی دالان‌دار از ذرات خاک می‌سازند که به حدود ۶ متر طول می‌رسند. موریانه‌ها ممکن است ۴/۱ پس‌مانده‌های گیاهی یک منطقه را مصرف کنند و علاقۀ آن‌ها به چوب، در خانه‌ها و آپارتمان‌ها، آن‌ها را به دشمن انسان بدل کرده است. چوب را در معدۀ این حشرات، تعداد زیادی جانداران کوچک که هم‌زیست[۳] میزبانشان‌اند، تجزیه می‌کنند. برخی از گونه‌ها نوعی هواکش قابل تنظیم در لانه‌شان می‌سازند. یک گونه نیز داخل لانه را با آب مرطوب کرده و آن را خنک نگه می‌دارد. گروهی از موریانه‌های افریقایی، ماکروترمیتینا[۴]، با آلوده‌کردن مدفوع خود به قارچی مخصوص که مدفوع را هضم می‌کند، باغ‌هایی از قارچ درون لانه می‌سازند و آن‌ها را می‌خورند. لانه‌هایی از موریانۀ فسیل‌شده‌ای در آریزونای ایالات متحد امریکا پیدا شده است که بنابه تخمین حدود ۲۲۰ میلیون سال قدمت دارند. در جنگل‌های بارانی، موریانه‌ها غالباً لانه‌های بزرگی زیر‌زمین حفر، و از مواد گیاهی در حال تجزیه تغذیه می‌کنند. بنابه تحقیق دانشمندان بریتانیایی در کامرون (۱۹۹۳ـ۱۹۹۸) دربارۀ موریانه‌های خاک‌زی، مشخص شده است که بسیاری از موریانه‌ها متعلق به گونه‌ای جدیدند، که دارای زی تودۀ[۵] بیشتری نسبت به دیگر گروه‌های جانوری است.