مکرب

مُکرَّب (لقب)

لقب رؤسای اتحادیه‌های چندقبیله‌ای یا چندشعبی در یمن باستان. مکرّب واژه‌ای در زبان یمنی قدیم است و مشتق از کرب به معنای جمع و یا تجمع است. لقب مکرّب بر افرادی اطلاق می‌شد که ریاست اتحادیه‌ها یا ائتلاف‌هایی که چندین قبیله را در بر می‌گرفت عهده‌دار بودند. تفاوت مکرب با ملک (پادشاه) این بود که مَلِک، رئیس یک قبیله یا شعب (مردم) بود اما مکرّب ریاست چندین قبیله یا شعب را برعهده داشت. نقشی که این شخص ایفا می‌کرد گردآوردن قبیله‌ها و یکپارچه‌ کردن آن‌ها بود. دولت‌های قدیمی یمن مانند سبأ، قتبان، اوسان و حضرموت همگی بر نظام مکارب مبتنی بوده‌اند. هرکدام از این دولت‌ها شرایط ویژه‌ای داشت که به پیدایی نظام مکربان در آن انجامید. دولت سبأ قدیمی‌ترین دولتی است که این نظام را پیاده کرد و از این رو به دوره‌ی متقدم از تاریخ سبأ، عصر مکرّبان سبأ گفته می‌شود. اطلاعات به دست آمده از کتبیه‌های حمیری پرده از ماهیت نظام سیاسی مکربی و مأموریت‌های آن برمی‌دارد.

فعالیت‌ها و کارکردهای اقتصادی، دینی و سیاسی مکرّب‌ها:

نقش اقتصادی مکرّب در قالب فعالیت‌های عمرانی چندمنظوره مانند دیوارکشی دور شهرها، ساختن برج‌ها، سدها، قنات‌ها، آب‌انبارها، نیایش‌گاه‌ها و کشتارگاه‌ها تعریف می‌شد.

نقش دینی مکرب عبارت بود از برگزاری مراسم و مناسک دینی؛ مانند انجام صید مقدس در موسم‌هایِ خاصِ ایزدی معین یا مجموعه‌ای از ایزدان که طی آن حیوان خاص آن ایزد صید می‌شد. مکرّب ولیمه‌های مقدس و قربانی‌ها را پیش‌کش ایزدان می‌کرد.

در حوزه‌ی سیاسی، مکرّب رئیس دولت و بلکه احیاناً پدیدآورنده‌ی دولت بود. سه‌گانه‌ی «المقه، کرب إل و سبأ» یا به تعبیر دیگر «خدا، حاکم/مکرّب و ملت» هرکدام در این نظام جایگاه خاص خود را داشتند. جایگاه سیاسی مکرّب پایین‌تر از خدا و بالاتر از ملت بود. مکرّب همچنین در جنگ‌ها و حملات نظامی و صدور قوانین و ترسیم مرزهای اراضی شهرها مشارکت داشت.

به رغم تنوع فعالیت‌های مکرّب‌ها، همه‌ی فعالیت‌های مهم آنان تحت پوشش قوانین و دستورهای دینی انجام می‌شد و این امر حاکی از عمق احساسات دینی یمنی‌های قدیم است.