میرزا ابوتراب غفاری کاشانی
| میرزا ابوتراب غفاری کاشانی | |
|---|---|
| زادروز |
کاشان 1279ق |
| درگذشت | تهران 1307ق |
| ملیت | ایرانی |
| تحصیلات و محل تحصیل | دارالفنون |
| شغل و تخصص اصلی | نقاش |
| گروه مقاله | نگارگری و مجسمه‌سازی |
| خویشاوندان سرشناس | میرزا محمد خان کمال‌الملک غفاری (برادر)؛ میرزا ابوالحسن خان صنیع‌الملک غفاری (عمو) |
میرزا ابوتراب غفاری کاشانی (کاشان 1279ق- تهران 1307ق)
(میرزا ابوتراب خان غفاری، معروف به ابوتراب نقاش کاشانی) نقاش ایرانی. زمانی که 14ساله بود -در سال 1293ق- از کاشان به تهران سفر کرد تا در دارالفنون تحصیل کند. او موفق شد در مدت 6 سال نقاشی و زبان فرانسه را در این مدرسه فراگیرد. در سال‌های 1294 و 1295ق چند قطعه از نقاشی‌های او را محمد‌حسن خان اعتمادالسلطنه در کتاب مرآت البلدان به چاپ رساند. در محرم 1300 که روزنامه‌ی شرف برای درج شرح حال و تصویر رجال و معاریف عهد ناصری زیر نظر اعتمادالسلطنه -وزیر انطباعات- بنیاد گذاشته شد، اعتمادالسلطنه با سابقه‌ی آشنایی که از چهره‌پردازی و پرتره‌سازی ابوتراب خان داشت، او را به همکاری دعوت کرد و نگارش صورت‌ها و امور لیتوگرافی روزنامه را به عهده‌ی او گذاشت. در همان سال از نخستین شماره‌ی روزنامه تا شماره‌ی دوازده، هرماه دو پرتره‌ی سیاه‌قلم‌پرداز با دورنما و منظره برای چاپ در روزنامه آماده می‌کرد. او توانست در مدت 7 سال تا هنگام مرگ، صورت نقاشی شده‌ی بسیاری از شخصیت‌های بزرگ زمان خود را در روزنامه‌ی شرف انعکاس بدهد. در سن 27سالگی، به دلیلی نامشخص با خوردن تریاک خودکشی کرد.
ابوتراب با درجه‌ی سرهنگی در اداره‌ی انطباعات خدمت می‌کرد. در طول خدمت بار‌ها مورد عنایت و توجه خاص ناصرالدین‌شاه قرار گرفت و به دریافت نشان و حمایل سرهنگی، نشان درجه‌ی سوم شیر و خورشید و خلعت‌های متعدد و طاقه‌ی شال و عنوان نقاش‌باشی نایل آمد. او علاوه بر تصاویر و نقاشی‌های سیاه‌قلم در روزنامه‌ی شرف، آثاری نیز در روزنامه‌ی وقایع اتفاقیه دارد. همچنین در دومین سفر ناصرالدین‌شاه به خراسان، بیست و پنج تصویر سیاه‌قلم کشیده که مناظر راه‌ها، شهر‌ها، بنا‌ها و آستان_قدس_رضوی را نشان می‌دهد. ابوتراب به درخواست محمد‌ابراهیم خان مدایح‌نگار -مؤلف تذکره‌ی انجمن ناصری- تعداد بسیاری تصاویر سیاه‌قلم از رجال ایران دارد که مخصوص این تذکره ترسیم شده است.
آثار طراحی میرزا ابوتراب به دو دسته تقسیم می‌شوند: چهره و منظره. چهره‌ها به نوبه‌ی خود شامل دو دسته‌اند: چهره‌ی شخصیت‌ها و سیاستمداران داخلی و چهره‌ی شخصیت‌ها و سیاستمداران خارجی. مناظر نیز در دو وجه قابل تفکیکند: فضا‌های مذهبی و مناظر دیوانی. ابوتراب به هنگام طراحی از چهره‌ی شخصیت‌های خارجی که از روی عکس انجام می‌گرفته، اغلب از امضای لاتین، و برای شخصیت‌های ایرانی از امضای فارسی استفاده کرده است. او کاملا به فن لیتوگرافی آشنا بوده و از این رو آثاری بسیار دقیق و ظریف از وی به جا مانده است.
میرزا ابوتراب در اغلب شبیه‌سازی‌های چهره برای تنوع بخشیدن و فضای طرح، متناسب با موضوع، از نقوش، چین و چروک و یا نقطه‌پردازی بهره برده است. چهره‌های او اغلب سه‌رخ و یا تمام‌رخند و در اجرا و طراحی آن، متناسب با ژورنالیسم طرح، از ظرافت‌های خاصی نظیر ر‌ها ساختن فرم و یا به کاربردن هاشور‌های بافت‌دار بهره برده است. اگرچه چهره‌های او دارای ترکیب‌بندی ویژه‌ای نیستند ولی حساسیتش در تنظیم کادر و پیوند دادن طرح با حروف صفحه، از دقت و حساسیت برخوردار است و شکل نوینی از آرایش صفحه را در سده‌ی سیزدهم معرفی می‌کند. مناظر او نیز دارای ترکیب‌بندی متنوع است.
میرزا ابوتراب برادر‌زاده‌ی میرزا ابوالحسن خان صنیع‌الملک غفاری و برادر بزرگ میرزا محمد خان کمال‌الملک غفاری بوده است.
منابع: