میرفندرسکی، میرابوالقاسم (۹۷۰ـ اصفهان ۱۰۵۰ق)

میرفِندِرِسکی، میرابوالقاسم (۹۷۰ـ اصفهان ۱۰۵۰ق)
حکیم و عارف ایرانی. پدرش از سادات فندرسک استرآباد و از خادمان دربار شاه عباس صفوی بود. پس از آموختن مقدمات علم در زادگاه خویش، در اصفهان از محضر علامه چلبی بیگ تبریزی استفاده کرد، تا آن‌که روحیۀ ماجراجویی وی، او را به هندوستان برد. از ۱۰۱۵ق، در زمان حکومت اکبرشاه، تا ۱۰۴۶ق بارها به هندوستان سفر کرد. فلسفه و عرفان هند بر او تأثیر بسیار داشته است. میرفندرسکی اگرچه به‌عنوان حکیم اشراقی شهرت دارد، ولی رساله‌های کوتاه حکمی وی چون رسالة الحرکه و التشکیک گویای ذوق مشایی وی است؛ با این حال دلبستگی وی به کیمیا و مبانی شهودی عرفان هندی غیر قابل انکار است. فلاسفه‌ای چون آقا حسین خوانساری، ملا محمد باقر سبزواری، سید احمد عریضی درب امامی و حتی ملاصدرا از او بهره برده‌اند. در تخت فولاد اصفهان در تکیه‌ای معروف به تکیۀ میر مدفون است. از آثارش: کشف لغات و حواشی بر جوک باشَسْت؛ صناعیه در بررسی صناعات حاصل از قوۀ دراکۀ انسان (تهران ۱۳۱۷ش). ازین حکیم اشعاری چند با ذوق شهودی برجای مانده که مشهورترین آن قصیدۀ یائیه یا حکمیه با مطلع زیر است: «چرخ با این اختران نغز و خوش زیباستی ـ صورتی در زیر دارد آنچه در بالاستی».