نبطی ها
نَبَطی‌ها
(یا: انباط) قوم عرب، از اقوام قدیمی شمال سرزمین حجاز، ساکن سرزمین‌های حوران و ادوم در شرق و جنوب فلسطین تا سواحل دوسوی خلیج عقبه. قلمرو این مردم گاهی از شمال تا شهر دمشق و از جنوب و جنوب غربی تا انتهای جنوبی شبه‌جزیرۀ سینا و سواحل دریای سرخ کشیده می‌شد. دریاچه‌های جلیل و بحرالمیت، بخشی از مرزهای این سرزمین را تشکیل می‌دادند. سرزمین نبطیان امروزه میان کشورهای فلسطین و اردن و سوریه و عربستان سعودی و مصر تقسیم شده است. نبطی‌ها، احتمالاً در قرون ۶ـ۷پ‌م به کشور انباط مهاجرت کرده بودند. زبانشان عربی و خطشان، آرامی تکامل‌یافته‌ای بود که نبطی نامیده می‌شد. کتیبةالنمارة در شرق حوران، به تاریخ ۲۳۸م، از قدیم‌ترین نوشته‌های نبطی‌هاست. آنان بت‌پرست بوده و بت‌هایی همچون لات و منات و هبل و عزی (که بعدها به اعراب جاهلی حجاز رسید) و ذی‌الشری و شیع‌القم یا خدای حامی کاروان‌ها را می‌پرستیدند. نبطیان در آغاز مردمی جنگجو بوده و تا دورۀ رومی‌ها مانع از تسلط دولت‌های بزرگ همسایه بر کشور خود شدند. رونق و شکوه کشور انباط، و به‌ویژه مرکز آن، شهر پترا، از قرن ۴پ‌م و همزمان با دولت سلوکیان، آغاز شد و بیش از ۴۰۰ سال دوام آورد. پترا در قرون ۱ و ۲پ‌م به‌صورت بزرگ‌ترین مرکز تجاری جزیرةالعرب درآمد. تمدن نبطی‌ها بر بازرگانی استوار بود. اینان یکی از چند واسطۀ بزرگ تجارت آن زمان میان شرق و غرب عالم بودند. دولت نبطی تا آغاز قرن ۲م برپا بود. در ۱۰۶م ملیکوی سوم، آخرین پادشاه نبطی‌ها، مغلوب کورنلیوس بالما، حاکم رومی سوریه شد و شهر پترا و سایر مناطق انباط به‌تصرف رومی‌ها درآمد. اعتبار و اهمیت شهر پترا به‌تدریج به تدمر منتقل شد. نبطی‌های پترا در قرون اول میلادی اغلب به مسیحیت گرویدند. این شهر در قرن ۳م یک اسقف‌نشین بود. نبطی‌ها به‌ویژه در اردن و سوریه آثار فراوانی از خود باقی نهاده‌اند. معماری این آثار ترکیبی از هنر یونان و رومی و نبطی است. مهم‌ترین این آثار عبارت‌اند از عمارت خزانه، دیر، تماشاخانه، قصرالبنت، ضریح‌الجره و آرامگاه معروف سکتوس فلورنتینوس. از نبطی‌ها تعداد زیادی کتیبه به‌جا مانده است که اکثر آن‌ها در نواحی مختلف نیمۀ شمالی جزیرةالعرب کشف شده است. این کشفیات حاکی از میزان گسترش قلمرو نبطی‌ها و گسترۀ نفوذ دولت و بازرگانی نبطی‌هاست.