نرسی (تاریخ)
نِرسی (تاریخ)
پادشاه ایرانی از سلسلۀ ساسانی (حک: ۲۹۳ـ۳۰۱م) پسر شاپور اول و جانشین بهرام سوم. نرسی با لقب سکان‌شاه بر سیستان حکومت می‌کرد. منابع رومی نام وی را نارسس نوشته‌اند. بهرام سوم، با شورش نرسی سرنگون و مقتول شد. کتیبۀ برج پایکولی پس از کعبۀ زردشت دومین سند مهم تاریخ ساسانیان است که در آن داستان شورش نرسی بر بهرام سوم روایت شده است. بهرام اول در فاصلۀ سال‌های ۲۷۳ تا ۲۷۶م قدرت را در دست داشت، اما نرسی سلطنت را حق خود می‌دانست. پس از مرگ بهرام اول، پسرش بهرام دوم تا ۲۹۳م حکومت کرد. با مرگ بهرام دوم، نرسی از ضعف بهرام سوم بهره گرفت و او را سرنگون و مقتول کرد. ششمین نقش‌برجسته در تنگ چوگان، بهرام اول ساسانی و اهورامزدا را سوار بر اسب نشان می‌دهد، در حالی که جسد بهرام سوم زیر پاهای اسب بهرام اول افتاده است. علی‌اکبر سرافراز براساس متن کتیبۀ نرسی در پایکولی و نیز مقایسۀ نقوش تاج و چهره‌ها با سکه‌ها، تفسیر بسیار جالبی برای این صحنه شگفت‌انگیز ناهمگون با متون تاریخی کرده است: نرسی برادر بهرام اول، وی را غاصب تاج و تخت می‌دانست و پس از مرگ بهرام اول علیه بهرام سوم خروج می‌کند و بر وی غلبه می‌یابد. پس از قتل بهرام سوم، به‌دستور نرسی نقش جسد وی در زیر پاهای اسب بهرام اول حجاری می‌شود و سپس با پاک‌کردن متن کتیبۀ بهرام اول، نام نرسی به‌جای آن نقر می‌شود؛ بدین ترتیب نرسی، با کمترین هزینه نقش برجستۀ بهرام اول را به نفع خود مصادره و داستان پیروزی‌اش بر بهرام سوم را جاویدان می‌کند. در ۲۹۶م نرسی با حمله به ارمنیه، تیرداد، حاکم دست‌نشاندۀ روم، را سرنگون و پس از شکست گالریوس، سردار سپاه دیوکلیتیانوس امپراتور روم، شورشیان ارمنی را متفرق کرد. در ۲۹۷م گالریوس، نرسی را شکست داد و او را که زخمی شده بود، هزیمت داد و ساکنان حرمسرای نرسی و شمار بسیاری از نجبای پارس نیز دستگیر شدند. دیوکلیتیانوس صلح را با شرایطی سنگین به نرسی تحمیل کرد، چنان‌که ارمنیه و ایبری و نیمی از آذربایجان به روم واگذار و رود دجله مرز دو کشور شد. این معاهده آذربایجان و تیسفون را در تیررس مستقیم روم قرار داد. پس از او هُرمز دوم به پادشاهی رسید.