نقد عقل دیالکتیک

نقد عقل دیالکتیک (Critique de la raison dialectique)

کتابی فلسفی، از ژان پل سارتر، منتشر شده به فرانسوی در ۱۹۶۰. به‌عقیدۀ سارتر، اگزیستانسیالیسم انسان‌شناسی‌ای است که در جست‌وجوی مبنای خود (انسان همچون موجودی عملی) است که به صیرورت خود تمامیت می‌بخشد. دانستن مرحلۀ ضروری این عمل تمامیت بخش، صورت اندیشه‌ای عقل دیالکتیکی است. از این‌رو، موجودی که تاریخ خود را به‌شکلی جامع تمامیت می‌بخشد، این حرکت را به‌منزلۀ تاریخ درک می‌کند. سارتر سپس به بیان عمیق‌تر نظریۀ «طرح» خود می‌پردازد. طرح، آگاهی افتراقی از تمامیتی است که او می‌کوشد تا از آن به‌سوی صورتی دیگر از تمامیت بخشیدن فراتر رود؛ بدین‌ترتیب، طرح، ماده و ضرورت را پدیدار می‌کند. مجموعه تحلیل‌های سارتر در این کتاب به درک مشخصی ازدیالکتیک استوار است. دیالکتیک رابطۀ عمل فردی، عقل مُقوم و عقل متقوم در میدان «عمل ـ لَختی» است. پس حرکت دیالکتیکی که می‌کوشد عقل مقوم، یا همان عمل فردی، را آشکار کند، باید ابتدا به یقین قطعی آگاهی غیر موضوعی از خویش تبیین شود که آگاهی براساس آن متحمل تاریخی می‌شود که خود می‌سازد. نقد عقل دیالکتیک که از آثار مهم فلسفی سارتر است، مقدمه‌ای اساسی با عنوان «سؤالاتی دربارۀ روش» نیز دارد.