نقد قوه حکم

نقد قوّۀ حُکم (Kritik der Urteilskraft)
کتابی فلسفی از ایمانوئل کانت، منتشر شده به آلمانی، در ۱۷۹۰. کانت در مقدمۀ این اثر اساسی، نخست به بررسی قوای دوگانۀ شناختن و خواستن (که در دو اثر مهم دیگرش نقد عقل محض و نقد عقل عملی آن‌ها را تصدیق کرده) پرداخته است، و احساس لذت و ناخوشنودی را قوۀ اساسی سومی ‌دانسته که آن نیز تابع اصول ماقبل تجربی شناخت و اخلاق است. کانت با این مقدمه، بخش اول کتاب خود را به نقد حکم ذوقی اختصاص داده، و در آن به‌ویژه امر زیبا را از امور مطبوع و مفید متمایز کرده است. کانت در بخش دوم کتاب، پس از بررسی مقتضای عقل که ما را به ملاحظۀ طبیعت از نظر گاه غائی‌نگری برمی‌انگیزد، به تحقیق در شرایط وجود احکام غایت شناختی ماقبل تجربی می‌پردازد. به‌عقیدۀ او میان شناخت ماقبل تجربی طبیعت (از طریق ریاضیات و فیزیک محض) و شناخت پدیدارهای جزئی (از راه تجربه) مطابقتی غایتگرایانه وجود دارد، اما شناختن روند آن‌ها فقط برای ذهنی ممکن است که در عین آفریدن صور تصورات خود، محتوای آن‌ها را نیز خود می‌آفریند. نقد قوۀ حکم به‌سبب تمییزی که میان عرصۀ فعالیت‌های احساس، منطق و عمل قائل شده است، اصالت و اهمیت بسیار دارد. کانت در این اثر از مذهب اصالت لذت‌جویی، مذهب اصالت ارزش‌های اخلاقی، و نیز مذهب اصالت ادراک ذوقی فراتر رفته و در واقع مبانی ذوقیات جدید را مطرح کرده است.