نقطویه

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

نُقْطَوّیه

(یا: نقطویان؛ پسیخانیه؛ نیز: نقطوی؛ اهل نقطه؛ واحدیه؛ محمودیه) فرقه‌ای منشعب از حروفیه، تأسیس‌شده به‌دست محمود پسیخانی گیلانی در ۸۰۰ق. پیروان این فرقه دربارۀ خواص نقطه عقایدی خاص داشتند و چون در تفسیر قرآن، نقطه را به‌جای حرف می‌گذاشتند به نقطویان شهرت یافتند. نقطه را واحد و اصل وجود می‌دانستند. اینان منکر رستاخیز بودند، جهان را قدیم می‌دانستند، معتقد به تناسخ صعودی و نزولی بودند و از زناشویی پرهیز می‌کردند و می‌گفتند خداوند نیرویی فراتر از انسان نیست و انسان کامل را با نام «مبین» می‌پرستیدند. پس از مرگ محمود پسیخانی (۸۳۱ق)، پیروانش، با دعوی مهدویت او، سال‌ها در ایران با دعاوی خود زیستند تا این‌که در عهد صفویه، به‌ویژه در زمان شاه‌عباس اول، تحت تعقیب و آزار و شکنجه قرار گرفتند و بیشتر سرانشان کشته شدند و باقی‌مانده‌شان به هند گریختند و در آن‌جا از حمایت اکبرشاه گورکانی برخوردار شدند و جماعتی را به کیش خود درآوردند.