نو
نو (No)
نمایش سُنتی اشرافی ژاپنی، که قرن‌های ۱۴ تا ۱۶ دوران شکوفایی آن بود و هنوز هم اجرا می‌شود. مجموعه‌ای از ۲۵۰ قطعۀ نمایشی که از میان آن‌ها پنج قطعه، یکی از چند مجموعۀ نمایش اختصاص‌یافته به موضوعات گوناگون، در اجرایی یک‌روزه به‌نمایش درمی‌آید. رقص، میم[۱]، موسیقی، و خواندن سرود و آواز، درون‌مایه‌های اسطوره‌ای یا تاریخی را نمود می‌بخشند. همۀ بازیگران این نمایش مرد هستند که برخی از آن‌ها نقاب به چهره می‌زنند و لباس‌های نمایشی پُرزرق و برق بر تن می‌کنند؛ و صحنه‌آرایی در آن محدود است. صورتک‌های بازیگران پنج تیپ اصلی دارد: مسن، مرد، زن، خدایان و هیولاها. لباس‌های نمایشی نیز به چهاردسته تقسیم می‌شوند: لباس‌هایی برای پوشیدن در بیرون، لباس‌هایی برای پوشیدن در داخل (یا لباس‌های بدون روپوش)، لباس‌های کوتاه و پوشاکِ سر. وسایلی که بازیگران در صحنه به دست می‌گیرند، معدود ولی قراردادی‌اند؛ بادبزن دستی از مهم‌ترین این وسایل است، زیرا از آن برای وزش باد، امواج دریا، طلوع ماه، ریزش باران و بسیاری حرکات ظریف احساس استفاده می‌شود. صحنۀ تئاتر نو دو محل اصلی دارد که یکی خود صحنه (بوتای) است و دیگری پل (هاشیگاکاری) که هردو دارای سقفند و ساختی شبیه به مقبره دارند. چون خاستگاه این نمایش از مقابر مقدس و زیارتگاه‌ها بوده است. نو در پیدایی نمایش کابوکی[۲] تأثیر داشت.
این گونۀ نمایشی، خود، از دلِ سرگرمی‌های روستایی مرسوم و اجراهای مذهبی پدید آمد، که گروه‌های نمایشی سیار در زیارتگاه‌ها و معابد اجرا می‌کردند. سرپرست یکی از این گروه‌ها، کانامی[۳] (۱۳۳۳ـ۱۳۸۴م)، و زئامی[۴]، پسر و جانشینش، شماری نمایش نو نوشتند و بنیادگذاران این نوع نمایش برشمرده می‌شوند. در این نوع نمایش غالباً شبح یا دیوی را به نمایش می‌گذارند که در پی آرامش یا انتقام است، اما زیباشناسی[۵] آن مأخوذ از ذن بودیسم[۶] است. نمادپردازی[۷] و بیان تلویحی بر کنش نمایشی تقدم دارند، و رقص تصنّعی و آرام، قوی‌ترین عنصر آن است. موسیقی آن با استفاده از فلوت، طبل و هم‌سرایی اجرا می‌شود.
درام‌های نو به پنج دسته تقسیم می‌شوند. ۱. نمایشهایی در ستایش خداوند؛ ۲. نمایشهایی دربارۀ سلحشوران؛ ۳. نمایشهایی دربارۀ زنان؛ ۴. نمایش‌های متفرقه که غالباً دربارۀ اشخاص دیوانه یا ارواح، اما گاه دربارۀ اشخاص واقعی و بدون صورتک هستند و ۵. نمایشهایی دربارۀ شیاطین، دیوها یا نیروهای فوق طبیعی دیگر.
به طور سنتی برنامۀ یک نمایش نو، ترکیبی از همۀ انواع پنج‌گانه به ترتیب بالاست. هرچند در سال‌های اخیر معمولاً در برنامه‌های نمایشی نو تنها دو یا سه نوع به نمایش درمی‌آید. هر نمایش‌نامه حداقل یک شیت (نقش اصلی) و یک واکی (نقش مقابل) دارد.