نیروهای بنیادی
نیروهای بُنیادی (fundamental forces)
در فیزیک، چهار برهم‌کنش بنیادی[۱]. امروزه همۀ کارکردها و تحولات عالم فیزیکی را ناشی از این چهار برهم‌کنش بنیادی می‌دانند. دو برهم‌کنش منجربه ظهور نیروهای بلندبرد[۲] می‌شوند و دو برهم‌کنش دیگر نیز نیروهای کوتاه‌برد[۳] را پدید می‌آورند. دو نیروی بلندبرد عبارت‌اند از (۱) نیروی گرانشی[۴] یا گرانی، که بین همۀ ذراتی وارد می‌شود که جرم داشته باشند و ازجمله نگه‌دارندۀ سیارات در مدارشان به‌دور خورشید است، و (۲) نیروی الکترومغناطیسی[۵] که بین همۀ ذراتی وارد می‌شود که بار الکتریکی[۶] دارند و ازجمله مانع از فروپاشیده‌شدن اجسام جامد می‌شود. دو نیروی کوتاه‌بردی که در فاصله‌هایی درحد ابعاد هستۀ اتم کارکرد دارند عبارت‌اند از (۱) نیروی هسته‌ای ضعیف[۷]، که در گسیل ذرات بتا[۸] از بعضی ذرات و هسته‌ها دخالت دارد و ازجمله منجر به واکنش‌های گرماهسته‌ای[۹] در خورشید می‌شود؛ و (۲) نیروی هسته‌ای قوی[۱۰] که پیونددهندۀ پروتون‌ها و نوترون‌ها در هسته‌های اتمی است. قدرت نسبی این چهار نیرو به این صورت است: قوی، ۱؛ الکترومغناطیسی، ۲-۱۰؛ ضعیف، ۶-۱۰؛ گرانشی، ۴۰-۱۰. در حدود ۱۹۷۱، فیزیک‌دان پاکستانی، محمد عبدالسلام، و دو فیزیک‌دان امریکایی، استیون واینبرگ[۱۱] و شلدون گلاشو[۱۲]، نظریه‌ای پدیدآوردند که بنا‌به آن، نیروهای ضعیف و الکترومغناطیسی جنبه‌های گوناگون نیروی واحدی با نام نیروی الکتروضعیف[۱۳] شمرده می‌شوند. مشاهداتی که در دهۀ ۱۹۸۰ در سرن[۱۴] صورت گرفت تأییدی تجربی بر این نظریه بود. فیزیک‌دانان اکنون دست‌اندرکار نظریه‌سازی‌هایی‌اند که هر چهار نیرو در آن‌ها به وحدت برسند. نیز ← ابرتقارن