نیوزیلند

نیوزیلند
نام فارسی	نیوزیلَنْد
نام لاتین	New Zealand
نظام سیاسی	فرمانداری کل
درآمد سرانه (دلار)	۲۶,۹۶۶ دلار (۲۰۱۰)
جمعیت	۴,۴۱۶,۰۰۰ نفر (۲۰۱۱)
موقعیت	آب‌های جنوب غربی اقیانوس آرام، در جنوب شرقی استرالیا
پایتخت	ولینگتون
تراکم نسبی (نفر در کیلومتر مربع)	۱۶.۳
رشد سالانه (درصد)	۱.۳
شهرهای اصلی	ولینگتون، اوکلند، کرایستچرچ، همیلتون، دانیدین و هیستینگز
زبان	انگلیسی، مائوری
گروه‌های قومی	اروپایی (۶۹.۸%)، مائوری (۷.۹%) و سایر (۲۲.۳%)
دین	مسیحیت (۷۴%)
مساحت (کیلومتر مربع)	۲۷۰,۶۹۰
واحد پول	دلار

نیوزیلَنْد (New Zealand)

نمايي از شهر ولينگتون، نيوزيلند

موقعیت. کشور‌ـ‌جزیرۀ نیوزیلند در آب‌های جنوب غربی اقیانوس آرام و در دورابهای ۱۶۰۰کیلومتری جنوب شرقی استرالیا جا دارد. این کشور از شمال و شرق و جنوب به اقیانوس آرام و از غرب به دریای تاسمان محدود می‌شود. مساحت آن ۲۷۰,۶۹۰ کیلومتر مربع است و بندرـ‌شهر ولینگتون پایتخت آن است.

سیمای طبیعی. کشور نیوزیلند که در حلقۀ آتش اقیانوس آرام واقع است، از دو جزیرۀ اصلی، نورت آیلند (جزیرۀ شمالی) و ساوت آیلند (جزیرۀ جنوبی) تشکیل شده و تنگۀ کوک آن‌ها را از‌هم جدا کرده است. درازای این کشور از شمال شرقی به جنوب غربی ۱,۶۰۰‌‌‌ کیلومتر و حداکثر پهنای آن از شرق به غرب ۴۵۰ کیلومتر است. جزیرۀ شمالی، با مساحت‌ ۱۱۵,۷۷۷ کیلومتر مربع، در شمال تنگۀ کوک قرار دارد و از شبه‌جزیرۀ نسبتاً هموار نورتلند در شمال و یک ناحیه‌ای کوهستانی در جنوب تشکیل شده است. بخش کوهستانی این جزیره منشأ آتشفشانی دارد و مرتفع‌ترین نقطۀ آن آتشفشان رواپهو، با ارتفاع ۲,۷۹۷‌‌‌ متر، است. کوه‌های تاراناکی (اگمونت)، با ارتفاع ۲,۵۱۷‌‌‌ متر، اِنگوروهوئه (۲,۲۹۱‌‌‌ متر)، و نیز کوه تونگاریرو، (۱,۹۶۸‌‌‌ متر) از دیگر بلندی‌ها و دیدنی‌ترین نقاط این کشورند. جزیرۀ جنوبی کاملاً کوهستانی است و رشته‌کوه‌های آن، معروف به آلپ‌های جنوبی، با درازای تقریبی ۵۰۰ کیلومتر سراسر کرانه‌های غربی جزیره را دربر‌می‌گیرد و کوه کوک یا آئورانگی (با ارتفاع ۳,۷۵۴ متر) بلندترین کوه کشور نیوزیلند، در بخش مرکزی آن جا دارد. علاوه‌بر کوه کوک حدود هجده قلّۀ دیگر، با ارتفاع بیش از ۳هزار متر در آلپ‌های جنوبی وجود دارد. دامنه‌های غربی کوه‌های مزبور با شیب تند به نوار ساحلی باریکی منتهی می‌شود که پهنای آن از چند کیلومتر تجاوز نمی‌کند و دامنه‌های شرقی آن به زمین‌های حاصل‌خیز نسبتاً پهناوری، با نام جلگه‌های کنتربری ختم می‌شود. رودخانه‌های بسیاری که جلگه‌های کنتربری را مشروب می‌کنند از یخچال‌های فراوانی که شمارشان به حدود ۳۶۰ می‌رسد (مانند یخچال تاسمان) سرچشمه می‌گیرند. بخش جنوبی جلگه‌های کنتربری به فلات کوچک اوتاگو می‌پیوندد و دنبالۀ شمالی آلپ‌های جنوبی به چند رشته‌کوه موازی، مانند رشته‌کوه ریچموند، تقسیم می‌شوند که تا انتهای شمال شرقی جزیره پیش می‌رود. مهم‌ترین رودخانه‌های نیوزیلند که همگی کوتاه و پرشیب و خروشان‌اند عبارت‌اند از کلوتا، ۳۲۲ کیلومتر، رانگیتیکی، ۲۴۱ کیلومتر، وایتاکی، ۲۱۵ کیلومتر، بولر، ۱۷۷ کیلومتر، وایرائو، ۱۷۰ کیلومتر. دریاچه‌های متعددی در نیوزیلند وجود دارد که دریاچۀ تائوپو در جزیرۀ شمالی با مساحت ۶۰۶ کیلومتر مربع و ژرفای ۱۵۹ متر بزرگ‌ترین آن‌هاست. طول کرانه‌های نیوزیلند حدود ۱۵,۱۳۵ کیلومتر است و سواحل جزیرۀ شمالی از خلیج‌ها و خلیجکها و شاخابه‌های فراوان و شبه‌جزیره‌هایی چند تشکیل شده است که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از شبه‌جزیرۀ نورتلند، خلیج هائوراکی، و خلیج هاوک. کرانه‌های جزیرۀ جنوبی نسبتاً کم‌عارضه است و خلیج تاسمان و پگاسوس مهم‌ترین آن‌هاست. علاوه‌بر دو جزیرۀ اصلی شمالی و جنوبی، جزایر و جزیرکهای پراکندۀ بسیاری به این کشور تعلق دارند که جزیرۀ استوارت، در دوراب‌های ۳۰کیلومتری ساحل جنوبی ساوت‌آیلند با مساحت ۱,۷۴۸‌‌‌‌کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین آن‌ها به‌حساب می‌آید. مهم‌ترین شهرهای نیوزلند عبارت‌اند از ولینگتون، اوکلند، کرایستچرچ، همیلتون، دانیدین، و هیستینگز. نیوزیلند در منطقۀ معتدلۀ نیم‌کرۀ جنوبی زمین قرار دارد و فصل‌های آن بر عکس فصل‌های نیم‌کرۀ شمالی است. گرم‌ترین ماه‌های نیوزیلند دی و بهمن و سردترین آن‌ها تیر و مرداد است. این کشور اقلیمی ملایم و مطبوع دارد و گرم‌ترین مکان آن شمالی‌ترین نواحی جزیرۀ شمالی و سردترین آن جنوبی‌ترین نواحی جزیرۀ جنوبی است. میانگین دمای شهر ولینگتون در دی‌ماه ۲۰.۳درجۀ سانتی‌گراد، در تیرماه۱۱.۳.درجۀ سانتی‌گراد، و میانگین بارندگی سالانۀ آن ۹۹۴ میلی‌متر است. تقریباً ۳۰ درصد از اراضی نیوزیلند، پوشیده از جنگل‌های مخروطی و سوزنی (کاج) است و حیات وحش آن از خفاش، که تنها پستاندار بومی نیوزیلند است، و آهو، خرگوش، بز کوهی، گراز، گرگ، و راسو تشکیل شده است.

اقتصاد. کشاورزی مهم‌ترین نقش را در اقتصاد نیوزیلند دارد و کشور مذکور از این لحاظ یکی از خودکفاترین کشورهای جهان محسوب می‌شود. پرورش گوسفند از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی این کشور است و گوشت، لبنیات، پشم، غلّات و سبزیجات، میوه، چوب و شیلات از فرآورده‌های ارزآور و اقتصادی آن محسوب می‌شود. تولید مواد غذایی، ماشین‌سازی، مواد شیمیایی، و وسایل موتوری فعالیت‌های صنعتی آن را تشکیل می‌دهند. نیروگاه‌های حرارتی نیوزیلند با زغال و گاز طبیعی کار می‌کنند و تولید الکتریسیتۀ آن به حدود ۱۰میلیون کیلووات می‌رسد.

حکومت و سیاست. نوع حکومت کشور نیوزیلند فرمانداری کل با یک مجلس قانون‌گذاری است. فرماندار کل نیوزیلند را ملکۀ انگلستان به‌طرز تشریفاتی منصوب می‌کند و ۱۲۰ عضو مجلس نمایندگان را مردم برای سه سال انتخاب می‌کنند و رهبر حزب حائز اکثریت در مجلس مسئولیت نخست‌وزیری و تشکیل هیئت دولت را برعهده دارد.

مردم و تاریخ. جمعیت نیوزیلند ۴,۴۱۶,۰۰۰ نفر است (۲۰۱۱) و تراکم نسبی آن به ۱۶.۳ نفر در کیلومتر مربع می‌رسد. رشد سالانۀ جمعیت این کشور ۱.۳درصد است و اروپایی‌ها ۸۸ درصد از جمعیت آن را تشکیل می‌دهند. ۷۸.۵ درصد از مردم آن مسیحی‌اند و ۸۶ درصدشان در شهرها زندگی می‌کنند. زبان رسمی آنان انگلیسی و مائوری است. میانگین امید به زندگی در نیوزیلند ۷۷ سال است و ۹۹ درصد از بزرگسالان آن باسوادند. مائوری‌های پولینزیایی‌تبار نخستین اقوامی بودند که از ۸۰۰ تا ۱۰۰۰م در این سرزمین ساکن شدند و در نواحی گرم آن به زراعت پرداختند. آبِل یانسون تاسمان هلندی در حدود ۱۶۵۵ به این سرزمین وارد شد و درپی آن کاپیتان جیمز کوک انگلیسی در ۱۷۶۹ از آن‌جا دیدن کرد؛ سرزمین مزبور بعدها به اقامتگاه شکارچیان نهنگ و سوداگران استرالیایی مبدل شد. سپس نوبت به هیئت‌های مذهبی انگلیسی و فرانسوی رسید. در ۱۸۴۰ سرکردۀ مائوری‌ها حمایت از سرزمین خویش را به انگلیسی‌ها واگذار کرد و کوتاه‌زمانی بعد نیوزیلند به یکی از مستعمرات بریتانیا مبدل شد. کشف معدن طلا در دهۀ ۱۸۶۰ هزاران مهاجر را روانۀ نیوزیلند کرد و مقاومت مائوری‌ها در مقابل هجوم بیگانگان تازه وارد به جایی نرسید و در ۱۸۷۰ درهم شکسته شد. جنبش‌های کارگری و زمزمه‌های استقلال‌طلبی ساکنان نیوزیلند در ۱۹۰۷ به نتیجه رسید و ملکۀ انگلیس استقلال سرزمین مزبور را به رسمیت شناخت.

 

---