هاترا
هاتْرا
(یا: الحَضْر) شهری در بین‌النهرین (عراق امروزی) در دورۀ اشکانیان. این شهر در حدود ۵۰ کیلومتری لبانا یا آشور نو که ویرانه‌های آن در جنوب غربی موصل باقی است، قرار داشت. ترکیب جمعیتی آن از بازرگانان عرب، حجاران و معماران سوری، جواهرسازان و پیکرتراشان یونانی، صرافان یهودی، کاتبان آرامی و اشراف ایرانی و رومی شکل می‌گرفت. حکومت هاترا در دست قبایل عربی بود که با سلاطین اشکانی پیمان اتحاد و دوستی بسته بودند و در مقابل لشکرکشی‌های رومیان، به ایرانیان یاری می‌رساندند. از معروف‌ترین حاکمان هاترا، سیناتروک نام داشت که شاید در اوایل قرن ۲م می‌زیست. در زمان سیناتروک، هاترا به اوج شکوفایی رسید. هاترا در سال‌های ۱۱۶ و ۱۹۸م در برابر حملات امپراتوران روم، ترایانوس و سپتیموس سوروس مقاومت کرد و اجازه نداد رومیان به درون فلات ایران راه یابند. در ۲۳۰م حاکم هاترا با رومیان هم‌داستان شد و اردشیر بابکان، سرسلسلۀ ساسانیان، پس از نبردی خونین شهر را تصرف و برای همیشه نابود کرد. معماری و شهرسازی هاترا ترکیبی از هنر ملل بود. خیابان‌ها و چگونگی آرایش بناهای عمومی و خانه‌های شهر طرح و نقشه‌ای یونانی داشت، اما طرح کلی شهر از طرح شهرهای گرد و مدور اشکانی پیروی می‌کرد و از این نظر باید با فیروزآباد و دارابگرد مقایسه شود. ارک حکومتی در میانۀ شهر قرار داشت. شیوۀ رایج و غالب در ساخت معابد و کاخ‌ها در هاترا طرح سه ایوانی پارتی بود. پرستشگاه مرکزی شهر به نام معبد خورشید در ارگ شهر قرار داشت: ایوان بزرگی که دو ایوان کوچک در طرفین آن بود. نمای معبد خورشید با نیم‌ستون‌های حجاری‌شده با سنگ آهک و افریزهایی به‌شکل تندیس عقاب، صورت امیران و پیشوایان دینی و خدایان و کتیبه‌های آرامی آراسته بود. هنر پیکره‌سازی در هاترا ترکیبی از سنت‌های دیرین بین‌النهرینی و هنر هلنی بود. در کاوش‌های ۱۹۵۴ که دولت عراق انجام داد، پیکره‌هایی از بت‌های اعراب جاهلیت (لات، منات، و عزّی) در ویرانه‌های هاترا کشف شد.