هزار و یک شب
هزار و یک شب
(یا: اَلْف لَیْلَه و لَیْلَه) مجموعۀ داستان‌هایی افسانه‌ای به عربی که ملکه‌ای به‌نام شهرزاد هر شب یکی از آن‌ها را برای شهريار بازمی‌گفته است. دربارۀ نگارش اصل کتاب و افزوده‌های آن آگاهی چندانی دردست نیست. آنچه مسلّم است، این اثر قرن‌ها پیش در مشرق‌زمین (هند یا ایران) پدید آمده و نمایانگر راستین فرهنگ و ادب شرقی است. در دورۀ عباسیان به زبان عربی گردانیده شده و آنچه هم‌اکنون از آن به‌جای مانده همین ترجمۀ عربی با افزوده‌هايي بر آن است. خاورشناسان، پس از قرن ۱۸، آن را به زبان‌های اروپایی ترجمه کرده‌اند و بدین سبب شهرت جهانی یافت و در ادبیّات و هنر مغرب‌زمین تأثیر گذاشت. برگردان فارسی آن در قرن ۱۳ق به‌انجام رسیده است. ترجمۀ فارسی آن در حدود ۱۲۵۹ق، در روزگار محمدشاه، به‌دست عبداللطیف طسوجی تبریزی، با نام الف لیلةولیله صورت گرفت (تبریز، ۱۲۶۱ق) و سروش اصفهانی مأمور شد تا اشعار عربی آن را به اشعار فارسی بگرداند. ابوالفتح‌خان دهقان سامانی اصفهانی آن را با نام هزاردستان به‌نظم فارسی درآورد (تهران، ۱۳۱۳ق).