هلندی، ادبیات

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

هُلَندی، ادبیات (Dutch literature)
قرن‌های ۱۲م ـ۱۵. هندریک (هاینریک) وان ولدکه[۱] نخستین شاعر شناخته شدۀ قرن ۱۲م که به زبان هلندی شعر سروده است. برخی از آثار این دوره عبارت‌اند از بئاتریس[۲]، افسانۀ متعلق به قرن ۱۴م؛ نخستین نمایش‌نامه‌های غیر دینی اروپایی، مشهور به آبله اسپلن[۳]؛ و نمایش‌نامه‌های عبادی[۴] اواخر قرن ۱۵ مری از نایمخن[۵] و الکرلیک[۶] (روایت اصلی نمایش‌نامۀ اخلاقی انگلیسی بنی‌آدم[۷]).

قرن‌های ۱۶ـ۱۷. شاعران بزرگ این عصر، که در آمستردام زندگی می‌کردند و همچنین آنانی که متعلق به محفل هوفت بودند عبارت‌اند از یوست وان دِن ووندل[۸]، غزل‌سرا، طنزنویس، و نمایش‌نامه‌نویس؛ خربرانت بردرو[۹] نمایش‌نامه‌نویس و شاعر غنایی؛ کنستانتاین هوگنس[۱۰]، انسان‌گرا و طنز‌نویس؛ و یاکوب کاتسِ[۱۱] معلم اخلاق مشهور.

قرن ۱۸. نظریۀ کلاسی‌سیسم آن بیش از آفرینش آثار ادبی‌اش اهمیت دارد. در سال‌های پایانی این قرن، در رمان‌نویسی شاهکارهایی از الیزابت بکر[۱۲] و آخیه دکن[۱۳]، منتشر شد. هم‌زمان با آن، مکتب رمانتیسم آلمانی برشماری شاعر احساساتی کم‌اهمیت تأثیر گذاشت که بهترینشان آنتونی استارینگ[۱۴] بود، اما، ویلم بیلدردایک[۱۵]، بانفوذترین شاعر این دوره مستقل‌تر و پرکارتر نیز بود.

قرن ۱۹. در این قرن تلاشی جسورانه در احیای رویکردی انتقادی‌تر به ادبیات در نشریۀ دو خیده[۱۶] (راهنما) صورت گرفت که پایه‌گذاران آن عبارت بودند از راینیر باکهویزن وان دن برینک[۱۷] (۱۸۱۰ـ ۱۸۶۵)، دانشمند، و اِورهاردوس پوتخیتر[۱۸] (۱۸۰۸ـ۱۸۷۵)، مؤلف و منتقد. به‌هر حال، آنان توفیق آن را نیافتند تا حمایت یاکوب خِل[۱۹] (۱۷۸۹ـ۱۸۶۲) را جلب کنند؛ خِل مقاله‌های علمی می‌نوشت و سبکش نمونه‌ای بود که آنان برای نوشتن مقاله‌های انتقادی نیاز داشتند؛ دو خیده بعدها برنامه‌ای ملی را در پیش گرفت که ملهم از رمان‌های تاریخی والتر اسکات[۲۰] بود. نیکلاس بتس ازجمله مهم‌ترین نویسندگان این گونه بود. ادوارت دوئووس دکر[۲۱] نویسندۀ مهم مکتب رمانتیک، با رمان فوق‌العادۀ ماکس هاولار[۲۲] (۱۸۶۰) سبک نثر‌نویسی کاملاً جدیدی را متداول ساخت؛ دکر تندروی نامتعارفی را به طنز لارنس استرن[۲۳] اضافه کرد که تقریباً قرنی جلوتر از زمانش بود. شاعران جوان مشهور به «نویسندگان دهۀ هشتاد[۲۴]» آثارش را ستودند و مجلۀ دو نیوه خیدز[۲۵] (راهنمای نو)، که در ۱۸۸۵ تأسیس کردند، نشریۀ «نهضت ۱۸۸۰» شد. شاعران و نویسندگان اصلی این نهضت، که مارسلوس امانتس[۲۶] (۱۸۴۸ـ۱۹۲۳) و ژاک پرک[۲۷] (۱۸۵۹ـ۱۸۸۱) زمینه آن را فراهم ساختند، عبارت‌اند از ویلم کلوس[۲۸]، آلبرت وِروای[۲۹]، فردریک وان ادن[۳۰]، و لودوایک وان دایسل[۳۱] (۱۸۴۶ـ۱۹۵۲). رمان طبیعت‌گرایانه تحت‌الشعاع رمان‌های واقع‌گرایانۀ لوئی کوپروس[۳۲] و نمایش‌نامۀ کارگری[۳۳] هرمان هایرمانس[۳۴] قرار داشت.

قرن ۲۰. حیات‌گرایی در شعر هندریک مارسمان[۳۵] و خردورزی ضدزیبایی‌شناختی مجلۀ ادبی فوروم[۳۶] (۱۹۳۲ـ۱۹۳۵) به سرپرستی منو تر براک[۳۷] (۱۹۰۲ـ۱۹۴۰)، دو پرون[۳۸] (۱۸۹۹ـ۱۹۴۰)، و سیمون وستدئیک[۳۹] به دورۀ «هنر به خاطر هنر»، که از ۱۸۸۰ در نثر و نیز در شعر دوره‌ای پربار بود، پایان بخشید. بزرگ‌ترین رمان‌نویسان رمانتیک آن دوره بی‌شک آرتور وان اسخندل[۴۰] است که نخستین آثارش مبیّن حساسیتی مشابه آرت وان در لئو[۴۱] (۱۸۷۶ـ۱۹۳۱) است. پس از نشریۀ فوروم، در شعر پروتستان شمال گرایش چندان آشکاری به انسان‌گرایی در سبک غنایی و ضدمادی‌گرایانۀ مارتینوس نایهوف[۴۲] و رازورزی ابتدایی خریت آختربرخ[۴۳] (۱۹۰۵ـ۱۹۶۲) وجود نداشت. آثار ادبیِ سال‌های جنگ جهانی دوم بیشتر به‌سبب جسارت دست‌اندرکاران انتشار و توزیع گستردۀ آن به شکل زیرزمینی اهمیت دارند نه کیفیت خاص این نوشته‌های «مقاومت»، ازجمله رمان‌های هاری مولیش[۴۴] (۱۹۲۷ـ ) و ویلم فردریک هرمانس[۴۵] (۱۹۲۱ـ ) که دربارۀ آشفتگی‌های زمان جنگ و بیگانگی از خویش یا فقدان هویت بودند.


Hendrik (Heinrich) van Veldeke Beatrijs Abele Spelen devotional Plays Mariken van Nieumeghen Elckerlyc Everyman Joost van den Vondel Gerbrand Bredero Constantijn Huggens Jakob Cats Elizabeth Bekker Aagje Deken Anthony Staring Willem Bilderdijk De Gids/The Guide Reinier Bakhuizen van den Brink Everhardus Potgieter Jacob Geel Walter Scott Eduard Douwen Dekker Max Havelaar Laurence Sterne Tachtigers De Nieuwe Gids Marcellus Emants Jacques Perk Willem Kloos Albert Verwey Frederik van Eeden Lodewijk van Deyssel Louis Coperus proletariat drama Herman Heijermans Hendrik Marsman Forum Menno ter Braak Du Perron Simon Vestdijk Arthur van Schendel art van der Leeuw Maritnus Nijhoff Gerrit Achterberg Harry Mulisch Willem Frederik Hermans


  1. Hendrik (Heinrich) van Veldeke
  2. Beatrijs
  3. Abele Spelen
  4. devotional Plays
  5. Mariken van Nieumeghen
  6. Elckerlyc
  7. Everyman
  8. Joost van den Vondel
  9. Gerbrand Bredero
  10. Constantijn Huggens
  11. Jakob Cats
  12. Elizabeth Bekker
  13. Aagje Deken
  14. Anthony Staring
  15. Willem Bilderdijk
  16. De Gids/The Guide
  17. Reinier Bakhuizen van den Brink
  18. Everhardus Potgieter
  19. Jacob Geel
  20. Walter Scott
  21. Eduard Douwen Dekker
  22. Max Havelaar
  23. Laurence Sterne
  24. Tachtigers
  25. De Nieuwe Gids
  26. Marcellus Emants
  27. Jacques Perk
  28. Willem Kloos
  29. Albert Verwey
  30. Frederik van Eeden
  31. Lodewijk van Deyssel
  32. Louis Coperus
  33. proletariat drama
  34. Herman Heijermans
  35. Hendrik Marsman
  36. Forum
  37. Menno ter Braak
  38. Du Perron
  39. Simon Vestdijk
  40. Arthur van Schendel
  41. art van der Leeuw
  42. Maritnus Nijhoff
  43. Gerrit Achterberg
  44. Harry Mulisch
  45. Willem Frederik Hermans