هویگنس، کریستیان (۱۶۲۹ـ۱۶۹۵)
هویْگِنْس، کریستیان (۱۶۲۹ـ۱۶۹۵)(Huygens, Christiaan)
| کریستیان هویگنس Christiaan Huygens | |
|---|---|
| زادروز |
لاهه ۱۶۲۹م |
| درگذشت | ۱۶۹۵م |
| ملیت | هلندی |
| تحصیلات و محل تحصیل | تحصیل در لیدن و بردا |
| شغل و تخصص اصلی | ریاضی فیزیک دان و اخترشناس |
| خویشاوندان سرشناس | اخترشناسی، فیزیک و مکانیک |
| جوایز و افتخارات | رساله در اصول نور |
ریاضی‌فیزیک‌دان و اخترشناس هلندی. نظریۀ موجی نور[۱] را بنیان گذاشت، در ۱۶۵۷، ساعت آونگی را ساخت، قطبش[۲] را کشف کرد، و حلقه‌های زحل را شناسایی و رصد کرد. پیشرفت‌های مهمی در ریاضیات محض، ریاضیات کاربردی، و مکانیک، که عملاً بنیانگذار آن به حساب می‌آید، پدید آورد. تحقیقاتش در زمینۀ نجوم، دفاع مؤثری از دیدگاه کُپرنیکی منظومۀ خورشیدی[۳] بود. نخستین مطالعات هویگنس در ریاضیات کاربردی دربارۀ مکانیک بود؛ مکانیک شاخه‌ای از فیزیک است که به بررسی حرکت و نیرو می‌پردازد. هویگنس در زمینۀ برخورد[۴] تحقیق کرد و با استفاده از مفهوم چارچوب‌های مرجع نسبی، حرکت هر جسم را نسبت به جسم دیگر بررسی کرد. وی با اظهار این‌که مرکز گرانی در مجموعه‌ای از اجسام در حال برخورد ثابت می‌ماند، قانون پایستگی تکانه را پیش‌بینی کرد. در ۱۶۵۶ نشان داد که کمیت ۱/۲mv۲ در هر برخورد کشسان پایسته می‌ماند. هویگنس نیروی گریز از مرکز[۵] را هم بررسی کرد و در ۱۶۵۹، شباهت آن را با نیروی گرانشی نشان داد. با این‌حال، اطلاعی از مفهوم نیوتونی شتاب نداشت. گرانی و حرکت پرتابه‌ها را نیز بررسی کرد و با روابط ریاضی به نظرات اولیۀ گالیله[۶] دست یافت. با انجام آزمایشی دقیق، فاصله‌ای را که جسم در حال سقوط در هر یک ثانیه می‌پیماید به‌دست آورد. در ۱۶۵۷، هویگنس ساعتی ساخت که با آونگ تنظیم می‌شد. او این ساعت را براساس ایده‌ای ساخت که خود آن را منتشر کرده و به ثبت رسانده بود. وی دربارۀ نظریۀ آونگ ساده و سامانه‌های نوسان‌کنندۀ هماهنگ به تحقیق پرداخت، و رابطۀ بین دورۀ تناوب آونگ ساده و طول آن را به‌دست آورد. در ۱۶۹۰، نظریۀ موجی مشهور هویگنس دربارۀ نور در اثری با عنوان رساله در اصول نور[۷] به‌چاپ رسید. دو سال پیش از آن، هویگنس با استفاده از اصل جبهۀ موج ثانویه‌اش توانسته بود بازتاب و شکست نور[۸] را توضیح دهد و نشان داد که شکست براثر اختلاف سرعت نور در دو محیط پدید می‌آید. بنابر نظریۀ هویگنس، انتشار نور براثر تشکیل قطاری از ارتعاشات و جابه‌جایی‌های متوالی به‌صورت تپ در حال حرکت در محیطی اثیری صورت می‌گیرد. این نظریه تاحدی در مخالفت با نظریۀ ذره‌ای نیوتون دربارۀ نور بود. تحلیل هویگنس از لحاظ تمامیت و دقت بسیار چشمگیر بود، ولی با وجود این در بهره‌گیری از این مفاهیم برای توضیح پدیدۀ قطبش ناکام ماند. مطالعات جامع هویگنس در زمینۀ نورشناسی هندسی او را به اختراع چشمی تلسکوپی رهنمون شد که ابیراهی رنگی[۹] کاهش‌یافته‌ای داشت. این چشمی، به جای یک عدسی کلفت، از دو عدسی نازک تخت و کوژ تشکیل می‌شد. هویگنس در ۱۶۵۵، با استفاده از تلسکوپی دست‌ساز، تیتان را که یکی از قمرهای زحل است، کشف کرد. وی در همان سال، دورۀ گردش تیتان را در حدود ۱۶ روز به‌دست آورد و متوجه شد که صفحۀ گردش آن همان صفحۀ موسوم به «بازوها»ی زحل است. در حالی‌که پدیدۀ «بازوها»ی زحل برای بسیاری از منجمان ابهامات زیادی داشت، هویگنس با تلسکوپ ۷متری‌اش به این نتیجه رسید که «زحل را حلقۀ تخت و نازکی فراگرفته است که در هیچ جایی در تماس با دایرةالبروج یا متمایل به آن نیست». هویگنس در لاهه[۱۰] زاده شد و در لیدن[۱۱] و بردا[۱۲] درس خواند. استعداد خارق‌العاده‌اش در ریاضیات به‌سرعت ظاهر شد و دکارت[۱۳] آیندۀ درخشانی برایش پیش‌بینی کرد. او در دانمارک، هلند، فرانسه، و انگلیس زندگی کرد (۱۶۴۹ـ۱۶۵۵).