واخوان
واخوان (drone)
در موسیقی، آوا یا هارمونی پیوسته و مداومی که نقش همراهی داشته و معمولاً فاصلۀ اکتاو یا پنجم دارد. مشخصۀ بسیاری از سنت‌های کلاسیک و محلی است، و بسیاری از سازهای موسیقی محلی آن را تولید می‌کنند، ازجمله وینای هندی، نی‌انبان‌ها، و هِردی‌ـ‌گِردی (ارگ دستی). از میان جلوه‌های واخوان در موسیقیِ ساختنی به نقطۀ پدال ارگ و فرم موزِت در رقص می‌توان اشاره کرد. در سه‌تار و تنبور بسیار رایج است که هنگام انگشت‌گذاری روی هر سیم مضراب را بر سیم‌های بالایی نیز می‌نوازند؛ سیم یا سیم‌های بالایی را واخوان می‌گویند به این معنا که هنگام نواختن انگشتان روی آن سیم‌ها نیست و سیم‌ها آزاد (وا) می‌خوانند. این واژه در این معنا ۱۰۰ یا ۱۵۰ سال اخیر به‌کار رفته است؛ پیش از آن در دوران صفی‌الدین ارموی و عبدالقادر مراغی و فارابی به جای آن واژۀ «ترجیع» کاربرد داشت. این طریق اجرا در بربط، تار، و کمانچه نیز میسّر است ولی بیشتر در نواختن سه‌تار و تنبور رواج دارد. واخوان نیز نام سه نِی بم‌تر نی‌انبان است، که آکورد ثابتی تولید می‌کند و ملودی با نی نغمه‌خوان (چَنتِر) روی آن نواخته می‌شود؛ همچنین سازی آرشه‌ای است با فقط یک سیم که روی یک ترکه کشیده شده و روی کیسه‌ای قرار گرفته است؛ این ساز گاهی بامِ‌بیس نامیده می‌شود. از نمونه‌های واخوان در رپرتوآر ارکستر عبارت‌اند از پرلودِ طلای راین[۱] (۱۸۵۳ـ۱۸۵۴) اثر واگنر[۲] و آکورد مرموز موسوم به آکوردِ رنگ‌ها[۳] در سومین قطعه از پنج قطعه برای ارکستر[۴] (۱۹۰۹) اثر شونبرگ[۵].