واصفی هروی ، زین الدین محمود (هرات ۸۹۰ـ تاشکند ۹۶۰ق)

از ویکیجو | دانشنامه آزاد پارسی

واصِفیِ‌ هِرَوی‌، زَینِ‌الدّین‌ محمود (هرات ۸۹۰ـ تاشکند ۹۶۰ق)

شاعر و تاریخ‌‌نگار هروی‌. در گشودن‌ معما مهارت‌ داشت‌. در ۱۶سالگی‌ به‌ محضر علی‌شیر نوایی‌ راه‌ یافت‌. یک‌ چند با شغل‌ معلم‌ سرخانه‌ در خدمت‌ شاه‌ولی‌ نامی‌ از امرای‌ چغتایی‌ هرات‌ بود. پس‌ از آن،‌ منشی‌ دربار فریدون‌ حسین‌ میرزا شد. در ۹۱۳ق که‌ فرمانروایی‌ دولت‌ تیموریان‌ در هرات‌ برافتاد، واصفی‌ در همان‌ سال‌ منظومه‌ای‌ به‌‌نام خمسۀ‌ محیّره سرود که‌ مجموعه‌ای‌ از پنج‌ غزل‌ است‌ و وی‌ در همۀ‌ ابیات‌ آن‌ دو کلمۀ‌ «آب‌» و «تیغ»‌ را التزام‌ کرده‌ است‌. در ۹۱۶ق، که‌ اسماعیل‌ اول‌ صفوی‌ بر هرات‌ استیلا یافت‌ و ازبکان‌ را از آن‌ شهر بیرون‌ راند، واصفی‌ در هرات‌ بود. در ۹۱۸ق به‌ ماوراءالنهر کوچید. یک‌ چند در خدمت‌ عبیدالله‌ خان‌ ازبک‌ در بخارا به‌سر برد و پس‌ از چندی‌ به‌ گلدی‌ محمد/سلطان‌ محمد/ازبک‌ در شاهرخیه‌/تاشکند پیوست‌ و کتاب‌ بدایع‌ الوقایع خود را نیز به‌نام‌ او نوشت‌. در غزل‌ و قصیده‌ استاد بود و بخشی‌ از قصیده‌هایش‌ را که‌ در مدح‌ خان‌های‌ ازبک‌ سروده‌، در بدایع‌ الوقایع آورده‌ است‌.