وحی
وَحی
(در لغت به معنای آگاهانیدن سریع و پنهانی) اصطلاحی در کلام به معنای ارسال پیام از سوی خداوند به پیامبران. در کتاب مقدس وحی عین فاعلیت خدایِ آفریدگارِ جهان در تاریخ بشر است و در کردار و گفتار پیامبران تجلی می‌یابد. مسیحیان عیسای مسیح را وحی غایی الهی می‌دانند. به اعتقاد مسلمانان کامل‌ترین و آخرین وحی الهی بر حضرت محمد (ص) نازل و در قرآن ضبط شده است. قرآن وحی به پیامبران را سه‌گونه معرّفی می‌کند (۵۱، شوری): ۱. بدون واسطه میان خداوند و پیامبر؛ ۲. با واسطۀ فرشتۀ وحی؛ ۳. از پشت حجاب مانند درخت طور که موسی (ع) سخن خدارا از ناحیۀ آن می‌شنید. دو نوع اخیر، وحی با واسطه و نوع اوّل وحی بدون واسطه است. وحی در واقع نوعی سخن‌گفتن آسمانی (غیر مادی) است که با درک و شعور ویژه‌ای غیر از حس و تفکر عقلی حاصل می‌شود. این موهبت تنها در برخی از افراد تحقق می‌یابد که همان پیامبرانند. وحی خطاپذیر نیست (جن، ۲۸) و معرفتی یقینی و تردیدناپذیر است. آنچه قرآن دربارۀ کیفیت وحی خود گفته این است که وحی این کتاب آسمانی به‌صورت سخن‌گفتن خداوند با پیامبر اکرم (ص) بوده و آن حضرت با تمام وجود خود، نه تنها با گوش، سخن خدا را دریافت کرده است (نجم، ۱۲). نیز از آیات قرآن استفاده می‌شود که نوع سخن‌گفتن خداوند در مورد قرآن یا بخشی از آن از نوع دوم، یعنی به‌وسیلۀ فرشته وحی که جبرئیل و روح امین است، بوده است. در قرآن وحی به معانی گوناگون به‌کار رفته است: ۱. الهام فطری به انسان (قصص، ۷؛ طه، ۳۸)؛ ۲. غریزه‌ای که در حیوانات هست (نحل، ۶۸)؛ ۳. فرمان به جماد (زلزال، ۵)؛ ۴. خبردادن (آل عمران، ۴۴)؛ ۵. امرکردن (انفال، ۱۲)؛ ۶. اشارۀ سریع رمزی (مریم، ۱۱)؛ ۷. وسوسه (انعام، ۱۲؛ ۱۲۱)؛ ۸. رؤیا (شوری، ۵۱)؛ ۹. قرآن (نجم، ۵۳؛ انبیاء، ۴۵). هنگام نزول وحی بر پیامبر (ص)، به‌ویژه در دوره‌های آغازین نزول وحی، حالت‌های گوناگونی مانند لرزیدن، حالتی شبیه بیهوشی، عرق‌کردن بسیار به او دست می‌داده است و پس از پایان هر نوبت، وحی را به‌صورت کلمات بر زبان می‌آورد و بر کاتبان املا می‌کرد. حقیقت وحی بر ما مجهول است و تنها برخی از آثار آن را که از آن جمله قرآن مجید است، و پاره‌ای از اوصاف آن را که از راه نبوت به ما رسیده، می‌شناسیم و ممکن است اوصاف و خواص و شعب دیگری داشته باشد که برای ما توضیح داده نشده و بر ما روشن نیست. از این‌رو، وحی را «شعور مرموز» نامیده‌اند. علامه طباطبایی کتابی به همین نام دارد.