وضعیت آب و هوایی

وضعیّت آب و هوایی (weather)

تغییرات عوامل جویِ هر نقطه از کرۀ زمین. در طول دوره‌ای کوتاه. این عوامل عبارت‌اند از رطوبت، بارندگی، حرارت، پوشش ابر، و میزان باد. وضعیت آب و هوایی با اقلیم تفاوت دارد. اقلیم در حقیقت معدل شرایط آب و هواییِ ناحیه یا محلی در دورۀ زمانی طولانی، حداقل ۳۰ سال، است. هواشناسی مطالعۀ الگوهای آب وهوایی کوتاه‌مدت و داده‌های آن در نواحیِ خاص است، در حالی که اقلیم‌شناسی مطالعۀ آب و هوا در مقیاس‌های زمانی طولانی‌تر و در مقیاس منطقه‌ای یا جهانی است.

پیش‌بینی وضعیت آب و هوا. این پیش‌بینی‌ها براساس داده‌های هواشناسی فعلی و برای تعیین وضعیت آب و هوای احتمالی ناحیه‌ای خاص صورت می‌گیرد. این پیش‌بینی ممکن است کوتاه مدت، مثلاً برای دوره‌ای یک یا دو روزه، میان مدت، برای پنج تا هفت روز، یا بلند‌مدت، برای یک ماه یا بیشتر باشد. مشاهدات آب و هوایی هر ساعت در ایستگاه‌های هواشناسی صورت می‌گیرد. بیش از ۳,۵۰۰ ایستگاه هواشناسی در دنیا مستقر است و بیش از ۱۴۰ کشور در برنامۀ دادوستد داده‌های آب و هوا شرکت کرده‌اند. این دادوستد از طریق برنامۀ ناظر جهانی آب و هوا صورت می‌گیرد که سازمان هواشناسی جهانی آن را کنترل می‌کند. این اطلاعات بین کشورهای عضو از طریق شبکۀ مخابرات بین‌المللی مبادله می‌شود. داده‌های به‌دست آمده در مراکز هواشناسی کشورهای گوناگون جمع‌آوری و به صورت نقشه‌های هواشناسی یا نمودارهایی تنظیم می‌شود. نقشه‌های آب و هوایی از نشانه‌های استاندارد بین‌المللی برای نشان‌دادن فشارجوّی، پوشش‌ابر، سرعت‌باد و جهت آن، میزان بارش، و دیگر جزییاتی استفاده می‌کنند که ایستگاه‌ها در زمان‌های خاص اندازه‌گیری کرده‌اند. نقاطی با فشارجوی یکسان با خطوطی به‌هم متصل می‌شوند که به خطوط خط تک‌فشار معروف‌اند. موقعیت و حرکت جبهه‌های هوایی مراکز پرفشار و کم‌فشار با بررسی این خطوط به‌دست می‌آید. نمودارهای هواشناسی معمولاً به‌صورت سه یا شش ساعته ترسیم می‌شوند و پیش‌بینی آب و هوا براساس مقایسۀ نمودار هر روز و نمودارهای قبلی صورت می‌گیرد. داده‌های دیگری که با استفاده از بالن‌ها و ماهواره‌های هواشناسی به‌دست می‌آید به ترسیم و تفسیر بهتر نقشه‌‌های آب و هواشناسی کمک می‌کنند.

پیش‌بینی دوره‌های گذشته. در اوّلین روزها، تعداد ایستگاه‌ها کم بود و عوارض مهم نقشه‌های هواشناسی الگوی خطوط هم‌فشار بودند. براساس این الگوها، نواحی کم‌فشار (فروبار یا فروافتادگیها یا سیکلون‌ها)، نواحی پرفشار (آنتی سیکلون‌ها)، و الگوهای متصل به‌هم، همانند ستیغ‌ها، گودال‌ها و گودال‌های ثانویه، را شناسایی می‌کردند. کریستف بایز بالات، هواشناس و ریاضی‌دان و فیزیک‌دان آلمانی (۱۸۱۷ـ۱۸۹۰)، از بنیادگذاران علم آب و هواشناسی و استاد دانشگاه اوترخت آلمان بود که در ۱۸۵۴، بنیاد همکاری‌های بین‌المللی هواشناسی را در هلند ایجاد کرد. اختراع تلگراف جمع‌آوری هم‌زمان مشاهدات آب و هوایی را ممکن ساخت و بالات شبکه‌ای مخابراتی برای تبادل داده‌های آب و هوایی ایجاد کرد. امروز او به‌سبب قانون مهمی که در ۱۸۵۷ در زمینۀ هواشناسی عرضه کرد بسیار معروف است. براساس این قانون، اگر ناظری در نیمکرۀ‌شمالی پشت به باد بایستد، فشار اتمسفری درسمت چپ ناظر کمتر از سمت راست اوست. در نیمکرۀ‌جنوبی، این وضعیت برعکس می‌شود. او علت این پدیده را نمی‌دانست، ولی ویلیام فرل (۱۸۱۷ـ۱۸۹۱)، هواشناس امریکایی، علت این پدیده را توضیح داد و نظریۀ انحراف جریان‌های هوایی براثر گردش دورانی زمین را عرضه کرد.

 

---