ارمنی، ادبیات: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
Mohammadi1 (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
اَرْمَنی، ادبیات (Armenian Literature) | اَرْمَنی، ادبیات (Armenian Literature) | ||
شواهد بازمانده از ارمنستان کهن نشان می‌دهد که ارامنه پیش از ابداع الفبا در قرن ۵م ادبیاتی شفاهی و الحادی داشتند، که سینه به‌سینه نقل می‌شد و به همین جهت پس از رواج مسیحیت در ارمنستان، روحانیان ارمنی آن را از بین بردند. از این ادبیات، که | شواهد بازمانده از [[ارمنستان]] کهن نشان می‌دهد که ارامنه پیش از ابداع الفبا در قرن ۵م ادبیاتی شفاهی و الحادی داشتند، که سینه به‌سینه نقل می‌شد و به همین جهت پس از رواج مسیحیت در ارمنستان، روحانیان ارمنی آن را از بین بردند. از این ادبیات، که به شکل سرود و منظومۀ حماسی و نمایش بود، پاره‌هایی در ''تاریخ ارمنستان''<ref>''History of Armenia'' | ||
</ref> (قرن ۵م) تألیف [[موسی خورنی (قرن ۵م)|موسی خورنی]]<ref>Moses of Khoren | |||
</ref> بازمانده است. ارامنه پس از گرویدن به مسیحیت (ح ۳۰۰م)، هنوز متون مذهبی‌شان به یونانی و سریانی بود که برای اشخاص غیرروحانی قابل‌فهم نبود. از این نظر، ''قدیس مسروب''<ref>''St Mesrob/Mesrop'' </ref> الفبای ارمنی و گرجی را ابداع کرد (ح ۴۱۰م). درپی آن، مدرسه‌ای برای ترجمه دایر شد و دانشجویان برای ترجمۀ متون مقدس و آثار مهم به [[قسطنطنیه]] و اِدِسّا<ref>Edessa </ref> اعزام شدند. ارامنه با تکمیل الفبا، به ترجمۀ آثار یونانی و سریانی دست زدند و آثاری تألیف کردند. بدین‌ترتیب ادبیات ارمنی در قرن ۵م آغاز شد. شاهکار نویسندگی این دوره، که عصر زرین ادبیات ارمنی است، اثر بحث‌انگیز''ردیه بر فرقه‌های ازنیک کُغباتزی''<ref>''Refutation of the Sects of Eznik Koghbatzi'' </ref>، در دفاع از ایمان مسیحیان و رد خرافات کفرآمیز ارمنی‌ها و دوگانه‌پرستی در ایران است. در این عصر، تاریخ‌نویسی نیز رواج یافت و تا قرن ۱۰م کتاب‌های تاریخ زیادی تألیف شد. از نویسندگان بزرگ، موسی خورنی، علاوه بر تاریخ ارمنستان، کتابی در جغرافیا نوشت؛ آنانیای شیراکی<ref>Anania of Shirak </ref> در [[نجوم]]، [[ریاضیات]]، و [[جغرافیا]] آثاری نوشت و کرویت زمین را توضیح داد؛ مسروب، جاثلیق ساهاک<ref>Cathalicos Sahak </ref>، و پیروانش انجیل را به ارمنی ترجمه کردند که در میان دانشمندان اروپایی به «گل سرسبد ترجمه‌ها<ref>Queen of Translations </ref>» مشهور شد. در قرن ۷ تا ۱۰م اشعار عرفانی رواج یافت. شخصیت مشهور این دوره قدیس گرگور نارکاتسی<ref>Grigor Narekatsi </ref> (۹۵۰ـ۱۰۱۰م)، نخستین شاعر بزرگ ارمنی و از شاعران عارف جهان است. در قرن ۱۱م گرگوری ماژیسترس آثار اقلیدس و افلاطون را ترجمه کرد. ادبیات و هنر روبه شکوفایی نهاد، و کیلیکیه<ref>Cilicia</ref> (ارمنستان کوچک) به مرکز فرهنگی ارمنستان بدل شد. بزرگ‌ترین شاعر قرن ۱۲م در کیلیکیه، [[جاثلیق]] نرسس (نرسی) ششم<ref> Catholicos Nerses IV </ref> (۱۱۰۲ـ۱۱۷۲م) بود. در نثر نیز ''رساله درباب مسئلۀ اتحاد با کلیسای یونان''<ref>''Épistle on the Question of Union With the Greek Church'' </ref> شایان ذکر است. از نویسندگان سرشناس قرن ۱۳م سمباد<ref>Sembat </ref> و از شاعران مشهور قرن ۱۴م باید به استفانوس اوربلیان<ref>Stephanos Orbelian </ref> و خاچاتور کچارتسی<ref>Khachatour Ketcharetsi </ref> اشاره کرد. از قرن ۱۶ تا ۱۸ شماری خنیاگر و قوّال<ref>Troubadours </ref> موسوم به عاشوق<ref>(Ashugh (Lover </ref> (عاشق) ظهور کردند که اشعارشان در بین مردم رواج یافت. در قرن ۱۶ نخستین چاپخانۀ ارمنی در [[آمستردام]] دایر شد که در قرن ۱۷ اولین انجیل ارمنی را چاپ کرد. در ۱۶۴۱ نیز ارامنۀ ایران نخستین چاپخانه را در [[جلفا، محله (اصفهان)|جلفای اصفهان]] تأسیس کردند. در قرن ۱۷ کتاب‌های ارامنه در آمستردام، و نیز، [[مارسی]] و قسطنطنیه چاپ می‌شد. در مدارس جدید ادبیات کلاسیک جدیدی با آثار سیمیون چولایتسی<ref>Simeon Chulayetsi </ref> (و ۱۶۵۷) و آراکل داوریزتسی<ref>Arak’el Daverizetsi</ref> (و ۱۶۷۰) پدید آمد. بدین‌ترتیب، قرن ۱۸ شاهد رنسانس فرهنگی و فکری ارمنی بود. تا میانۀ قرن ۱۹ شمار مدارس و روزنامه‌ها افزایش یافت و نویسندگان برای سرمشق‌گیری به اروپا، به‌ویژه فرانسه و روسیه روی آوردند. مشهورترین نویسندۀ این دوره خاچاتور ابوویان<ref> Khachatur Abovian </ref> (۱۸۰۵ـ۱۸۴۸)، بنیادگذار ادبیات جدید ارمنی است. | |||
'''ادبیات'''. از ۱۸۵۰ به بعد ادبیات جدید ارمنی در ارمنستان و کشورهای دیگر شکوفا شده است و همۀ قالب‌های ادبی را دربرمی‌گیرد. برخی از مهم‌ترین نویسندگان ارمنی میانه قرن ۱۹ به بعد عبارت‌اند از جبرائیل ساندوغیان<ref>Gabriel Sundookian</ref> (۱۸۲۵ـ۱۹۱۲)، نمایش‌نامه‌نویس؛ رافی (هاکوب ملیک هاکوبیان)<ref> (Raffi (Hacob Melik Hacobian</ref> (۱۸۳۵ـ۱۸۸۸) و یرواند اوتیان<ref> Yerwand Otian </ref> (۱۸۶۹ـ۱۹۲۶)، رمان‌نویس؛ دانیل واروژان<ref>Daniel Varuzhan </ref> (۱۸۴۴ـ۱۹۱۵)، هوانس تومانیان<ref>Hovhannes Thumanian </ref> (۱۸۶۹ـ۱۹۲۳) و واهان تکییان<ref>Vahan Tekeyan</ref> (۱۸۴۸ـ۱۸۷۷)، شاعر. | |||
| | ||
| خط ۱۲: | خط ۱۲: | ||
---- | ---- | ||
[[Category:ادبیات عمومی]] [[Category:اصطلاحات، مفاهیم، تاریخ عمومی]] | [[Category:ادبیات عمومی]] | ||
[[Category:اصطلاحات، مفاهیم، تاریخ عمومی]] | |||
<references /> | |||