ارکستر سمفونیک تهران: تفاوت میان نسخه‌ها

نخست باید دانست که ارکسترهای سمفونیک و فیلارمونیک از نظر سازبندی، تعداد نوازنده و نوع آثار اجرا شده تفاوتی ندارند و در بسیاری از موارد عین همدیگر هستند. مثلا در هردو از سازهای زهی، بادی چوبی، بادی برنجی و کوبه‌ای استفاده می‌شود، هر دو فرم‌های مختلف موسیقی غربی از جمله [[سمفونی]]، [[اپرا]] و… را اجرا می‌کنند و هر دو در اغلب موارد حداقل ۴۰ تا ۵۰ نوازنده دارند. چیزی که غالبا باعث تفاوت میان آنها شده عنوانی‌ست که آنها را با آن می‌خوانند. از ارکسترهای سمفونیک مطرح دنیا می‌توان به ارکستر سمفونیک وین، ارکستر سمفونیک لندن و ارکستر سمفونیک برلین اشاره کرد. همچنین همین شهرها ارکسترهای فیلارمونیک بزرگ و سرشناسی دارند.  

فکر تشکیل ارکستر و آشنایی با موسیقی بین‌المللی به 150 سال پیش، همزمان با تاسیس [[دارالفنون|مدرسه دارالفنون]]، برمی گردد. [[ناصرالدین شاه قاجار|ناصرالدین شاه]] که در سفرهای خود به فرنگ به تاثیر موسیقی در نظم و انضباط واحدهای نظامی پی برده بود، فرمان تشکیل یک دسته‌ی موسیقی را در شعبه‌ی علوم نظامی دارالفنون داد. روییون و بوسکه (موسیقی‌دانان فرانسوی) که پیش از تاسیس دارالفنون به ایران آمده بودند برای دسته‌ی موزیک این مدرسه گمارده شدند، اما موفقیتی حاصل نکردند. بنابراین موسیقی‌دان دیگری از فرانسه به نام [[آلفرد ژان باپتیست لومر]] را در سال 1868م (1247ش) استخدام کردند. لومر زبان فارسی را نمی‌دانست، لذا با کمک علی اکبرخان نقاش‌باشی (ملقب به مزین‌الدوله) که معلم فرانسوی دارالفنون بود، ابتدا علم موسیقی را به شاگردان آموخت و بعد به یاری او در چاپخانه‌ی همان مدرسه کتاب تئوری موسیقی را به زبان فارسی  به چاپ رساند. لومر از این نیز پا فراتر گذاشت و ضمن آموزش [[سلفژ]] و [[هارمونی]]، شاگردان را با موسیقی بین‌المللی آشنا و به کمک آنان کنسرت‌هایی برای همگان در این زمینه برگزار کرد. در رپرتوار این کنسرت‌ها قطعات غیر نظامی از آهنگسازان بین‌المللی از قبیل [[ویوالدی، آنتونیو (۱۶۷۸ـ۱۷۴۱)|ویوالدی]]، [[بتهوون، لودویگ وان (۱۷۷۰ـ۱۸۲۷)|بتهوون]]، [[واگنر، ریشارد (۱۸۱۳ـ۱۸۸۳)|واگنر]]، [[وردی، جوزپه (۱۸۱۳ـ۱۹۰۱)|وردی]] و غیره وجود داشت که توسط خودش رهبری می‌شد. بعدتر [[مین باشیان، خانواده|غلامرضا مین‌باشیان]] (معروف به سالار معزز) که مقدمات موسیقی را نزد لومر آموخته بود، برای ادامه‌ی تحصیل به کنسرواتوار سن پترزبورگ روسیه رفت و پس از سه سال در سال 1293ش به ایران بازگشت و کتاب‌های گوناگونی در زمینه‌ی هارمونی و [[سازشناسی]] منتشر کرد. البته پیش از بازگشت او 2 ارکستر زهی سلطنتی توسط موسیو دووال (معلم فرانسوی ویولن) و ارکستر انجمن فرهنگی اخوت (به رهبری [[درویش خان|غلامحسین درویش خان]]) در کشور تشکیل شده بود. مین‌باشیان به ریاست شعبه‌ی موزیک منصوب شد و آنجا را به مدرسه‌ی موزیک تغییر نام داد و حتی پیانو را با تغییر کوک و امکان اجرای فواصل موسیقی ایرانی وارد این سبک از موسیقی کرد و ارکستر زهی را نیز سامان داد.

با خداحافظی سنجری [[فریدون ناصری]] به عنوان رهبر دائمی ارکستر سمفونیک تهران برگزیده شد. او تا چندسالی قبل از درگذشتش رهبری این ارکستر را بر عهده داشت و برای حفظ و استمرار فعالیت آن تلاش‌های ارزنده‌ای صورت داد. در دوره‌ی ناصری از رهبران مهمانی چون فریدون صهبایی، ایرج صهبایی، [[شهرداد روحانی]]، لوریس چکناوریان، نادر مشایخی بهره برده شد.علی رهبری که از جمله رهبران ایرانی شناخته شده در جهان به شمار می‌رود، در سال 1384 به عنوان رهبر دائمی این ارکستر انتخاب شد، پیش از او برای چند مدتی نادر مشایخی رهبری این ارکستر را عهده‌دار بود. علی رهبری اما به دلیل عدم تمکین خواسته‌ها و پیشنهادهایش و وضعیت تاسف‌بار اداری و مالی و حق‌الزحمه‌‌ی نوازندگان و اعضای ارکستر با نگارش نامه‌ای سرگشاده و گلایه‌آمیز به وزیر ارشاد وقت (حسین صفار  هرندی) از رهبری استعفا داد و به اروپا رفت. پس از وی نادر مشایخی، منوچهر صهبایی هر یک به مدت حدود یک سال رهبری ارکستر را در دست داشتند که هر دوی آنها به دلیل مشکلات و  موانع بر سر راه ارکستر سمفونیک تهران نتوانستند این مسیر را ادامه دهند.

ارکستر سمفونیک تهران به جز دوره‌ای کوتاه که هابیو تویبر اتریشی رهبری دائمی‌اش را عهده‌دار بوده، عمدتا رهبران آن ایرانی بودند و حتی سعی شد که رهبران مهمان این ارکستر هم از میان چهره‌های شناخته شده‌ی موسیقی ایران در اروپا و آمریکا انتخاب شوند. در سال ۱۳۸۹ ماتیاس سباستین کروگر آلمانی، اولین رهبر غیر ایرانی این ارکستر پس از انقلاب شد. در سال 1390 و بعد از اختلاف نظری که بین دفتر موسیقی ارشاد و منوچهر صهبایی پیش آمد که به کنار گذاشته شدن او از رهبری ارکستر سمفونیک تهران انجامید، نادر مرتضی‌پور رهبری این ارکستر را عهده‌دار شد.

پرویز محمود (1324 تا 1329)، روبیک گریگوریان (1329)، مرتضی حنانه (۱۳۳۳-۱۳۳۱)، حشمت سنجری (۱۳۳۶-۱۳۳۴)، هایمو توبیر (۱۳۳۹-۱۳۳۶)، حشمت سنجری (۱۳۵۱-۱۳۳۹)، فرهاد مشکات (۱۳۵۷-۱۳۵۱)، نادر مرتضی‌پور (۱۳۶۱-۱۳۶۳)، فریدون ناصری (۱۳۷۱-۱۳۶۹)، علی رهبری (۱۳۸۴-۱۳۸۳)، نادر مشایخی (۱۳۸۶-۱۳۸۴)، منوچهر صهبایی (۱۳۸۶-۱۳۸۸)، ماتیاس کروگر (۱۳۸۹ مهمان)، درک گلیسون (۱۳۸۹ مهمان)، شهداد روحانی (۱۳۸۹ مهمان)، نادر مرتضی‌پور (۱۳۹۰).