پارسیان هند
پارسیان هند
نام زردشتیان هند. آنان از اعقاب زردشتیانی‌اند که در قرون نخستین دورۀ اسلامی با نپذیرفتن اسلام، از سرزمین اجدادی خود، به هندوستان کوچیدند. اطلاعاتی که از پارسیان، پس از سقوط ساسانیان در ۶۵۲م تا ورود آنان به هند در ۷۸۵م، در دست است، بسیار مختصر و برگرفته از قصۀ سنجان (۱۶۰۰) و قصۀ زردشتیان هندوستان (اواخر قرن ۱۸) است و به‌موجب این دو قصه زردشتیان از خراسان به جنوب ایران، جزیرۀ هرمز، رفتند (۷۵۱م) و پس از اقامتی ۱۵ساله در هرمز، تصمیم به مهاجرت به هندوستان گرفتند؛ نخست خود را به جزیرۀ دیو، در کنار خلیج کمبی (خامبات)، و سپس به ساحل کاتهیاوار (کاتیاوار)، در جنوب، رساندند (۷۶۶). آن‌ها نوزده سال دیگر در این جزیره گذراندند، تا سرانجام در ۷۸۵م، شرایط حاکم، آن‌ها را ناگزیر از رفتن به سَنجان، در گجرات کرد و آتش مقدس را در آن‌جا مستقر کردند. به‌‌این‌ترتیب، سنجان میهن دوم زردشتیان مهاجر شد. در انتخاب هندوستان برای مهاجرت، پیوندهای قومی و فرهنگی، به‌ویژه مسائل اقتصادی نقشی تعیین‌کننده داشته است. ۴۰ سال بعد، در ۸۲۵م، با پیوستن گروه دیگری از زردشتیان ایران به هم‌میهنان پیشاهنگ خود، در سنجان زمینه برای ایجاد تشکلی قومی و دینی فراهم آمد. این جامعۀ نو، با تلاش و کوششی که از خود نشان داد، توانست به‌مدت ۵۰۰ سال از زندگی و تحرکی شکوفا برخوردار شود. در ۱۴۹۰م که سپاه سلطان محمود بیگر به هندوستان تاخت، به پارسیان نیز که در جنگ همداستان هندوان بودند، حمله کرد. با ویران‌‌شدن سنجان، زردشتیان ناگزیر به کوه‌های برهوت پناه بردند. با این همه، آن‌ها در فرصت‌های مناسب، به آتشکده‌های خود می‌رفتند و در حد ممکن آیین‌های دینی خود را به‌جای می‌آوردند. با کاهش قدرت مسلمانان، پارسیان بار دیگر موقعیت نخست خود را باز یافتند. در قرون ۱۶ و ۱۷م پارسیان را در سراسر گجرات، بیشتر در سورات، نوساری و بمبئی و به‌طور‌کلی، هر‌جا که برخوردار از رونق اقتصادی است، می‌بینیم. بمبئی مرکز آن‌هاست. گروه‌هایی نیز از شمال تا پیشاور، در شرق تا کلکته و در جنوب تا مدرس و حتی سیلان پراکنده‌اند و چند هزارتن از ایشان در کراچی مستقرند. همه مستغنی و برخی بسیار ثروتمندند. در هندوستان، زردشتیان را یهودی‌های هند می‌خوانند. آنکتیل دوپرون زبان فارسی و اوستا را از آنان آموخت و به جهان هدیه کرد. آتش بهرام نوساری، آخرین آتش بهرامی است که در ۱۷۶۵ نشانده شده است. این آتش به‌جامانده از آتشی است که با مهاجرت پارسیان به هند، در آتشکدۀ سنجان با نام آتش ایرانشاه، نشانده شده بود. امروزه برای بزرگداشت این آتش، مراسم ویژه‌ای انجام می‌پذیرد. گاه‌شماری پارسیان هند براساس تقویم یزدگردی و مبدأ آن تاریخ جلوس یزدگرد سوم (۱۶ ژوئن ۶۳۲م) است. به کوشش پارسیان دولت وقت ایران در ۱۲۹۹ق جزیه را از زردشتیان یزد و کرمان برداشت.